Ἒχουν τόσα πολλά γραφεῖ, γράφονται καί θά γράφονται στό μέλλον γιά τόν Ἀριστοτέλη Ὠνάση, ὂχι μόνο λόγω τῆς ἰσχυρῆς του προσωπικότητας, ἀλλά καί γιά τό γεγονός ὃτι ἡ παγκόμια κοινή γνώμη διψάει πάντα νά μάθει κάτι ἂγνωστο γιά τόν Ἓλληνα
αὐτόν tycoon καί τούς ἐπιγόνους του, ἐξ αἳματος ἢ...ἐξ ἐπιχειρηματικῆς ἀγχιστείας, ὣστε παρέλκει ὁποιαδήποτε ἀναφορά στήν μυθιστορηματική ἐξέλιξή του, ἀφοῦ κατόρθωσε νά μπεῖ ἀκόμη καί στήν δημόσια ζωή τῶν Ἡνωμένων Πολιτειῶν.
Ὡστόσο κάποιες ἰδιαίτερες πληροφορίες για τόν ἰδιαίτερο αὐτόν ἂνθρωπο, πού εἶχε ἂσβυστο πάθος γιά δημιουργία, πληροφορίες πού γνωρίζω <ἀπό πρῶτο χέρι>, καθώς αὐτές προκύπτουν ἀπό μία συνομιλία-συνέντευξη πού εἶχα μαζί του στό ξενοδοχεῖο τῆς Μεγάλης Βρεταννίας, νομίζω ὃτι θά προσελκύσουν τό ἐνδιαφέρον ἐκείνων πού διαβάζουν τίς στῆλες αὐτές τοῦ ΝΑΥΣ, οἱ ὁποῖες ἀναφέρονται στούς ἐκλιπόντες δημιουργούς τῆς Ἀκτῆς Μιαούλη. Καί ὁ Ὠνάσης ἦταν ἓνας ἀπό τούς δημιουργούς αὐτούς, ἀφοῦ ἡ ναυτιλιακή ἑταιρία του διαχειριζόταν καί ἀπό τόν Πειραιᾶ τόν μεγάλο στόλο του. Ἡ ναυτιλιακή ἑταιρία τοῦ Ὠνάση εἶχε τήν ἐπωνυμία Springfield Shipping καί στεγαζόταν στήν πρώτη παράλληλη στενή ὁδό τῆς Ἀκτῆς Μιαούλη, τήν ὁδό Ἁγίου Σπυρίδωνος, τήν ὁποία διηύθυνε ὁ ἀδικοχαμένος γιός του Ἀλέξανδρος (πέθανε στίς 24 Ἰανουρίου 1973 σέ ἡλικία μόλις 25 ἐτῶν), μέ ἀρχιπλοίαρχο τόν Βαλμά. Δύο χρόνια ἀργότερα πέθανε καί ὁ Ὠνάσης, καθώς δέν μπόρεσε νά συνέλθη ποτέ ἀπό τό βαρύ πλῆγμα τοῦ θανάτου τοῦ γιοῦ του, τόν ὁποῖο προώριζε γιά συνεχιστή τῆς οἰκονομικῆς του αὐτοκρατορίας.
Θυμᾶμαι ὃτι μία ἑβδομάδα πρίν τόν θάνατο τοῦ Ἀλεξάνδρου, εἶχα κλείσει μαζί του ραντεβού στίς 10 τό πρωί γιά μία συνέντευξη ἐφ᾽ ὃλης τῆς ὓλης, πού θά δημοσιευόταν στά <Ναυτικά Χρονικά> καί στήν <Ἀκρόπολι>.
Κατά μία παράδοξη συγκυρία, ἡ ἡμέρα τῆς συνεντεύξεως εἶχε ὁρισθεῖ γιά τίς 24 Ἰανουαρίου τοῦ 1973. Ἦταν ἡ ἡμέρα τοῦ θανάτου του. Ὁ Ἀλέξανδρος Ὠνάσης μοῦ τηλεφώνησε στίς 9 τό πρωί τῆς ἲδιας ἡμέρας καί μέ πολλή εὐγένεια μοῦ ζήτησε νά ἀναβάλουμε τήν συνέντευξη γιά τήν ἑπομένη, ἐπειδή τοῦ παρουσιάσθηκε μία ἐπείγουσα δουλειά. Εἶχε δώσει ραντεβού μέ τόν θάνατο, ἀλλά δέν τό ἢξερε. Ἢθελε νά πιλοτάρει τό μοιραῖο <λίαρ τζέτ>. Αὐτή ἦταν ἡ ἐπείγουσα δουλειά πού τοῦ προέκυψε.
Τώρα σκέπτομαι ὃτι ἂν κατά κάποιο τρόπο δέν εἶχε ἀναβληθεῖ αὐτή ἡ συνέντευξη, ὁ Ἀλέξανδρος Ὠνάσης ἲσως ζοῦσε ἀκόμη καί ἡ πορεία τῆς οἰκονομικῆς αὐτοκρατορίας νά ἦταν ἐντελῶς διαφορετική, ἂν καί ἡ τριανδρία <Παπαδημητρίου, Ἰωαννίδης καί Ζαμπέλης> σεβάσθηκαν ἀπόλυτα τήν μνήμη τοῦ Ὠνάση, ὑλοποιῶντας μέ μεγάλα ἒργα τά φιλελληνικά αἰσθήματα τοῦ Ὠνάση, ὃπως π.χ. τό Ὠνάσειο Καρδιοχειρουργικό Κέντρο, πού σώζει ζωές καθημερινά καί χαίρει διεθνοῦς ἀναγνωρίσεως καί σεβασμοῦ. Ἡ δαπάνη τῆς ἐπενδύσεως ἦταν 75 ἑκατομμύρια δολάρια τῆς ἐποχῆς, πού ἀντιστοιχοῦν σήμερα πρός 150.000.000 εὐρώ.
Ἀλλά ἀς μιλήσω γιά τόν Ὠνάση, ὃπως ἀναπάντεχα τόν γνώρισα τό 1970 ἐπί δικτατορίας, ὃταν δινόταν ἡ μεγάλη μάχη γιά τό <τρίτο διϋλιστήριο> στήν Πάχη Μεγάρων, πού ἀντιπροσώπευε ἐπένδυση 600 ἑκατομμυρίων δολαρίων.
Ὁ Ὠνάσης διεκδικοῦσε τό <τρίτο διϋλιστήριο> μέ ἀντιπάλους τόν Στρατῆ Ἀνδρεάδη, τόν Γιάννη Λάτση καί τόν Σταῦρο Νιάρχο. Κάποιοι λένε ὃτι ἀκούσθηκαν φωνές μέ...βαπορίσια γλῶσσα στό GB μεταξύ Ὠνάση καί Λάτση, ἀλλά δέν εἶμαι σέ θέση νά τό ἐπιβεβαιώσω. Ὁ Γεωρ. Παπαδόπουλος ἦταν ὑπέρ τοῦ Ὠνάση, ἐνῶ ὁ Ν. Μακαρέζος ἦταν ὑπέρ τοῦ Νιάρχου. Τελικά τό <τρίτο διϋλιστήριο> κατακυρώθηκε στόν Ὠνάση, ὁ ὁποῖος ἒδωσε μία μεγάλη συνέντευξη τύπου στήν αἲθουσα τοῦ ξενοδοχείου σέ Ἓλληνες καί ξένους δημοσιογράφους. Ὁ Ὠνάσης ἀνέπτυξε τά φιλόδοξα σχέδιά του γιά τήν ἑλληνική ἐπένδυση, συνδυάζοντάς την μέ τήν παραγγελία ἑνός τάνκερ μαμμούθ (VLCC) τῶν 220.000 τόννων dw μέ ὀψιόν ἂλλο ἓνα, πού, ὃπως εἶπε, θά πραγματοποιοῦσε τόν περίπλου τοῦ Ἀκρωτηρίου τῆς Καλῆς Ἐλπίδος, μιά καί δέν μποροῦν τά σκάφη αὐτά νά διαπλεύσουν τήν διώρυγα τοῦ Σουέζ. Ὡστόσο, συμπλήρωσε ὁ Ὠνάσης, μπροστά στήν ἐνεργειακή αὐτάρκεια τῆς Ἑλλάδος καί τῆς ἐπενδύσεως στήν Πάχη, δέν λογαριάζει τό ὑψηλότερο κόστος μεταφορᾶς.
Ὁ Ὠνάσης, πράγματι, ἀγαποῦσε κάθε τί ἑλληνικό. Ἀκόμη καί τόν Σκορπιό τόν ἀγόρασε ἐπειδή πίστευε ὃτι ἡ ἀληθινή ὁμηρική Ἰθάκη τοῦ Ὀδυσσέα εἶναι ἡ Λευκάδα, ὃπως πράγματι βεβαιώνει ὁ Ὃμηρος. Λέγεται μάλιστα ὃτι ὁ Ὠνάσης προέτρεψε τόν Ἰωαννίδη νά μήν ἐπιχειρήσει τό πραξικόπημα κατά τοῦ Μακαρίου, λέγοντάς του: <Ὁ Μακάριος μιά ὁλόκληρη ζωή κουνάει τό θυμιατήρι καί λέει χίλιες φορές τήν ἡμέρα <ἂκουσον Κύριε, ἐλέησον Κύριε>. Ἒ, λοιπόν μιά φορά ἂν τόν ἀκούσει ὁ Κύριος, ἐσεῖς ἒχετε ξοφλήσει>.
Ἀλλά ὁ Ἰωαννίδης δέν τόν ἂκουσε, μέ ἀποτέλεσμα τήν εἰσβολή τοῦ <Ἀττίλα> στήν Κύπρο.
῾Ωστόσο, στήν προκειμένη περίπτωση, ὁ Ὠνάσης δέν εἶχε δίκιο ὡς πρός τήν <ζημιογόνο> μεταφορά πετρελαίου διά τοῦ Γύρου τοῦ Ἀκρωτηρίου, διότι τά VLCCs πού τότε εἶχαν πρωτοπαρουσιασθεῖ, εἶχαν σχεδιασθεῖ νά ἒχουν μειωμένο μεταφορικό κόστος, ἀφοῦ μέ μία <βαποριά> θά μποροῦσαν νά μεταφέρουν 220.000 τόννους crude oil μέ 32μελές πλήρωμα. Ἂν αὐτή ἡ ποσότητα ἐπιμεριζόταν σέ συμβατικά σκάφη μικρότερης <πορτάδας>, θά χρειαζόντουσαν ἀρκετά τάνκερς, καθένα ἀπό τά ὁποῖα θά εἶχε ἐπίσης 32μελές πλήρωμα, ἢτοι δυό ἢ τρεῖς ἑκατοντάδες ναυτικούς. Ἑπομένως δέν μποροῦσε νά ὑποστηρίζει ὁ Ὠνάσης ὃτι θά ἦταν ζημιογόνος ἡ μεταφορά πετρελαίου ἀπό τό Ἀκρωτήριο. Αὐτά περίπου τόν ρώτησα. Ὁ Ὠνάσης μοῦ ἒδωσε μία περιπεπλεγμένη ἀπάντηση πού δέν μέ ἱκανοποίησε. Ἀκολούθησε δεξίωση στήν κοσμοβριθῆ αἲθουσα τοῦ ξενοδοχείου. Κάποια στιγμή, μέ πλησίασε ἓνας ἀπό τούς παρατρεχάμενους τοῦ Ὠνάση λέγοντάς μου: <Σέ θέλει ὁ κ. Ὠνάσης>. Ἀπορῶντας τόν ἀκολούθησα. Ὁ Ὠνάσης ἒτρωγε ἐκείνη τήν στιγμή κεφτεδάκια πιάνοντάς τά μέ τό χέρι, καί ἒπινε τό οὐΐσκυ του.
<Νάτος ὁ δημοσιογράφος κ. Ὠνάση> εἶπε ὁ παρατρεχάμενος.
<Βρέ! Καλῶς τον> μοῦ λέει αὐτός καί συνεχίζει: <Δέν μοῦ λές, ρέ, ποιός εἶσαι ἐσύ πού μοῦ κάνεις τέτοιες ἐρωτήσεις;>
Τοῦ εἶπα τό ὂνομά μου καί τά μέσα πού ἐκπροσωπῶ, κι αὐτός, ἀφοῦ χαρακτήρισε μέ βαπορίσια γλῶσσα ἓνα ναυτιλιακό ἐκδότη, μοῦ λέει:
<Καλά, ρέ, κάνουν τέτοιες ἐρωτήσεις μπροστά σέ τόσο κόσμο; Ἒλα νά μέ ρωτήσεις κατ᾽ ἰδίαν, νά σοῦ ἀπαντήσω>.
Ἀφοῦ ἒσπασε ὁ πάγος, ἐπωφελήθηκα τοῦ διαλόγου νά κάνω στόν Ὠνάση μερικές ἐρωτήσεις <λάϊφ στάϊλ>. Τόν ρώτησα τό τυπικό:
<Ποιό εἶναι τό μυστικό τῆς ἐπιτυχίας σας;.
<Αὐτό>, μοῦ λέει ὁ Ὠνάσης καί πιάνει ἓνα τηλέφωνο πού ἦταν δίπλα του. <Σηκώνω πάντα τό τηλέφωνο καί ἀπαντῶ σέ ὃποιον μέ ζητάει, ἀκόμη κι ἂν εἶμαι στήν τουαλέτα. Γιατί αὐτός πού μοῦ τηλεφωνεῖ, μπορεῖ νά μοῦ δώσει κάποια χρήσιμη πληροφορία>.
(Ποιός ξέρει, ἲσως θυμήθηκε τό ἐπάγγελμα τοῦ τηλεφωνητῆ πού ἒκανε στά νειάτα του, στό Μπουένος Ἂϊρες, ὃπου, ἀξιοποιῶντας τίς πληροφορίες πού ἂκουγε, δημιούργησε μιά μικρή ἑταιρία παραγωγῆς σιγαρέτων, πού διαφήμιζε ὁ ἲδιος πετῶντας ἂδεια πακέτα στούς σταθμούς τῶν τραίνων, καθώς τότε οἱ καπνιστές πετοῦσαν ὃπου εὓρισκαν τά ἂδεια πακέτα τους. Καί ὁ Ὠνάσης ἢθελε νά δείξει ὃτι ὁ κόσμος κάπνιζε τήν δική του μάρκα).
Τόν ρώτησα στήν συνέχεια τί τοῦ κοστίζει ἡ Τζάκυ καί μοῦ λέει:
<Μοῦ κοστίζει δύο ἑκατομμύρια δολλάρια τόν χρόνο, ἀλλά μοῦ φέρνει μέ τήν φήμη της 25 ἑκατομμύρια>.
Δέν πέρασε πολύς καιρός, καί τό <Σχέδιο Ω> ἀκυρώθηκε τόν Νοέμβριο τοῦ 1971, ἐπειδή ἀντέδρασαν ἒντονα οἱ Μεγαρεῖς πού δέν ἢθελαν νά γίνει τό <τρίτο διϊλιστήριο> στήν Πάχη.
(Σημειωτέον ὃτι οἱ ἀρχαῖοι πρόγονοι τῶν Μεγαρέων ἒγιναν ἡ ἀφορμή γιά τόν Πελοποννησιακό πόλεμο, ὃταν τό Ψήφισμα τῶν Μεγαρέων ὑποχρέωσε τόν Περικλῆ νά ἐμποδίσει μέ ἀλυσίδα τά πλοῖα τους, ὣστε νά μή μποροῦν νά μεταφέρουν τά προϊόντα τους στόν Πειραιᾶ).
Ἀντίπαλοι τοῦ Ὠνάση ἦσαν ὁ Ἁνδρεάδης καί ὁ Λάτσης. Ὁ Ὠνάσης ἀπεχώρησε εἰσπράττοντας ἀποζημίωση 7 ἑκατομμυρίων δολαρίων. Τελικά τό 1975 ἡ περιοχή περιῆλθε στόν Γιάννη Λάτση (ἀναγκαστική ἀπαλλοτρίωση 2.000 στρεμμάτων γῆς καί δωρεά 900 στρεμμάτων θάλασσας), ἡ ἐπένδυση ὀνομάσθηκε ΠΕΤΡΟΛΑ καί ΕΛΔΑ πρίν τήν συγχώνευση σέ ΕΛΠΕ.
Τελευταία φορά πού εἶδα τόν Ὠνάση, ἦταν λίγο πρίν τόν θάνατό του. Μέ πρόσωπο χαλκόχρωμο, μέ ἒντονη βλεφαρόπτωση καί μέ τά πλούσια μαλλιά του ἀνακατεμένα, ἐκεῖνο τό ἀπόγευμα, χωρίς νά ὑποβαστάζεται καί ἀρνούμενος νά χρησιμοποιήσει τό φορεῖο πού ἐρχόταν δίπλα του, βάδιζε ἀγέρωχος, μέ σταθερό βῆμα πρός τό ἀσθενοφόρο πού τόν περίμενε ἒξω ἀπό τό σπίτι τῆς ἀδελφῆς του, Πατρονικόλα, στήν Γλυφάδα, γιά νά τόν μεταφέρει στό ἀεροδρόμιο, καί ἀπό ἐκεῖ νά καταλήξει στό νοσοκομεῖο Νεϊγύ Σύρ Σαίν στόν Σηκουάνα τῶν Παρισίων. Ἡ ἀτμόσφαιρα γιά ὃσους περαστικούς τόν εἶδαν ἐκεῖνο τά βράδυ, ἦταν συναισθηματικά φορτισμένη, γιατί ὁ Ὠνάσης ἦταν πολύ ἀγαπητός ἀπό τόν κόσμο . Μιλοῦσε μέ ὃλους καί γερνοῦσε μαζί μέ αὐτούς, σέ ἀντίθεση μέ κάποιους ἂλλους μεγάλους ἐφοπλιστές, οἱ ὁποῖοι ἦσαν ἀπρόσιτοι.
Ὁ Ὠνάσης μπῆκε μόνος του στό ἀσθενοφόρο καί δέν τόν ξαναεῖδε κανείς. Πέθανε στίς 15 Μαρτίου τοῦ 1975 σέ ἡλικία μόλις 69 ἐτῶν. Εἶχε γεννηθεῖ στίς 20 Ἰανουαρίου τοῦ 1906 στήν Σμύρνη, ἐπί Ὀθωμανικῆς Αὐτοκρατορίας.
Ο ΕΠΙΝΕΙΟΣ