Το 8ο Παγκόσμιο Συμπόσιο Ναυλομεσιτών πραγματοποιήθηκε με τεράστια επιτυχία την Πέμπτη 29 Ιουνίου 2023 και την Παρασκευή 30 Ιουνίου και για πρώτη φορά διεξήχθη σε συνεργασία με το Baltic Exchange. Ο Πρόεδρος του Hellenic Shipbrokers Association κ. Γιάννης Κοτζιάςμιλά στον εκδότη του ΝΑΥΣ Νίκο Δούκα,
σε μία συνέντευξη εφ’όλης της ύλης για όλα όσα συζητήθηκαν και έλαβαν χώρα κατά τη διάρκεια του συνεδρίου αλλά και για το ρόλο του ναυλωτή, την ιδιαίτερα απαιτητική αγορά στην οποία κινείται λόγω απόλυτης γνώσης των πλοιοκτητών, για την χρηματοδότηση, την ασφάλιση, τους περιβαλλοντικούς κανονισμούς και πολλά σημαντικά ζητήματα που απασχολούν έντονα την μεγάλη ναυτιλιακή κοινότητα στην οποία οι Έλληνες έχουν την τιμή να ηγούνται.
Tο 8ο Παγκόσμιο Φόρουμ Ναυλομεσιτών έλαβε χώρα φέτος στον Πειραιά. Τα θέματα που επηρεάζουν την παγκόσμια ναυτιλιακή βιομηχανία είναι πολλά και σοβαρά.
Βεβαίως το συνέδριο αλλά και το δείπνο, πραγματοποιήθηκαν με απόλυτη επιτυχία και είμαστε υπερήφανοι που μπορούμε να αναδεικνύουμε σε ένα καθιερωμένο πλέον θεσμό όπως το PIREAS, το μέγεθος της Ελληνικής ναυτιλίας που κυριαρχεί αλλά και να προβάλουμε και την Ελληνική Ναυλομεσιτεία που βρίσκεται και αυτή δικαιωματικά στην κορυφή. Το HSA, συνεχίζει αυτή την παράδοση που δημιούργησε από το 1995, ενισχύοντας τις διαπροσωπικές σχέσεις ανάμεσα στους συναδέλφους μας και τους απανταχού συνεργάτες τους, δίνοντάς τους παράλληλα την ευκαιρία να απολαύσουν την ελληνική φιλοξενία. Τονίζω πώς είναι πολύ σημαντικός ο ρόλος των Ελλήνων Μεσιτών, καθώς οι Έλληνες αγοραστές είναι καθοριστικοί είτε ως αγοραστές είτε ως πωλητές για πάνω από το 25% των πλοίων στο Sale and Purchase. Επίσης οι Έλληνες μεσίτες που στην πλειοψηφία τους είναι chartering brokers, είναι υπεύθυνοι κάθε χρόνο για πολύ σημαντικό αριθμό ναυλώσεων. Να τονίσω πώς ένα πλοίο έχει πολλά διαφορετικά έξοδα, αλλά μία μόνο πηγή εσόδων και αυτός είναι ο ναύλος. Εδώ τονίζουμε το πόσο σημαντική είναι η συνεισφορά του ναυλομεσίτη στο να βελτιστοποιήσει τα έσοδα του πλοίου, τόσο σε κακές όσο και σε καλές αγορές.
Ο Έλληνας ναυλομεσίτης, το έχουμε πει πολλές φορές άλλωστε, έχει χαρακτηριστικά που δεν τα έχουν οι άλλοι. Πιθανόν να είναι και μέσα στο αίμα μας, στο DNA μας, αλλά ο Έλληνας shipbroker είναι πολυπράγμων, πολυσύνθετος, τόσο σε γνώση όσο και σε ικανότητα να διαπραγματεύεται και να παράγει ιδέες και deals. Είμαι σίγουρος ότι ο «δικός» μας μεσίτης είναι διαφορετικός, γιατί έχει δίπλα του και έναν επίσης διαφορετικό και ιδιαίτερο εφοπλιστή. Έχει να αντιμετωπίσει ένα γνώστη απαιτητικό και, το βασικότερο, έναν εφοπλιστή με τεράστια εμπειρία, με τον οποίο πορεύεται «συνεργατικά» και συμβουλευτικά και είναι πάντα δίπλα του στις κρίσιμες αποφάσεις. Ακόμη, βλέποντας τη διαρκή συσχέτιση (correlation) των ναυλαγορών με τις χρηματαγορές, είναι σημαντικό να μπορούμε να αντιλαμβανόμαστε τον παράγοντα «ψυχολογία των αγορών», που ευθύνεται πολύ για τις διαρκώς αυξανόμενες, σε συχνότητα περισσότερο, ταλαντώσεις της ναυλαγοράς.
Εδώ θέλω να σταθώ και στον Σύνδεσμο των Ελλήνων Ναυλομεσιτών το Hellenic Shipbrokers Association που προσπαθεί από το 1975 έως σήμερα να διατηρεί υψηλά το standard της Ελληνικής ναυλομεσιτείας και το σωστό τρόπο να κάνουμε την δουλειά μας. Η ελληνική ναυτιλία είναι ένα εθνικό προϊόν το οποίο πρέπει να προβάλουμε όλοι μαζί. Και μόνο όλοι μαζί μπορούμε να ανταπεξέλθουμε στις δυσκολίες των καιρών.
Ο κ. Γ. Κοτζιάς με τον Νίκο Κ. Δούκα κατά την διάρκεια του Συνεδρίου
Η ναυτιλία μεταφέρει το 90% των αγαθών παγκοσμίως. Εκπροσωπείται όμως επαρκώς και ανάλογα με το μέγεθος και την σημασία της στην παγκόσμια σκηνή; Πόσο εύκολο είναι Οργανισμοί και Ενώσεις να μπορέσουν να διασφαλίσουν την ύπαρξη μίας ισχυρής συλλογικής φωνής που να υποστηρίζει και να αποδεικνύει με λογική τα επιχειρήματα της απέναντι στους διαρκώς μεταβαλλόμενους κανονισμούς;
Η ναυτιλιακή βιομηχανία διαδραματίζει σημαντικότατο ρόλο στο παγκόσμιο εμπόριο, όπως αναφέρατε, διακινώντας οικονομικά και με ασφάλεια, πολύ σημαντικό μέρος των παγκόσμιων αγαθών. Ωστόσο, ο βαθμός στον οποίο η βιομηχανία εκπροσωπείται και εκφράζεται από μεγάλους οργανισμούς μπορεί να ποικίλει. Ενώ η ναυτιλιακή βιομηχανία έχει πράγματι επιρροή και έχει αρκετούς μεγάλους οργανισμούς που υποστηρίζουν τα συμφέροντά της, το επίπεδο εκπροσώπησης και φωνής μπορεί να επηρεαστεί από παράγοντες όπως η ποικιλομορφία των ενδιαφερομένων, τα ρυθμιστικά πλαίσια και η γεωπολιτική δυναμική. Επιγραμματικά ο International Maritime Organization (IMO), το International Chamber of Shipping (ICS), η BIMCO (Baltic and International Maritime Council) και το World Shipping Council (WSC), η INTERCARGO και η INTERTANKO, αλλά και άλλοι οργανισμοί διαδραματίζουν ρόλο στην εκπροσώπηση των συμφερόντων της ναυτιλιακής βιομηχανία. Είναι σημαντικό να σημειωθεί ότι η επίτευξη συναίνεσης στον κλάδο μπορεί να είναι περίπλοκη λόγω διαφορετικών ενδιαφερομένων, διαφορετικών προτεραιοτήτων και πολλών διαρκών παγκόσμιων ρυθμιστικών προκλήσεων. Επιπλέον, η ναυτιλιακή βιομηχανία μπορεί μερικές φορές όπως πολύ περισσότερο σήμερα, να αντιμετωπίσει επικρίσεις και προκλήσεις που σχετίζονται με περιβαλλοντικές ανησυχίες, εργασιακές πρακτικές και θέματα ασφάλειας, γεγονός που μπορεί να επηρεάσει τον τρόπο με τον οποίο γίνεται αντιληπτή και λαμβάνεται η φωνή της.
Κλείνοντας θα αναφέρω ότι είναι σημαντικό για όλους που αποφασίζουν για τα ρυθμιστικά πλαίσια της ναυτιλίας να είναι πραγματιστές και ότι στόχοι μπαίνουν να είναι εφικτοί και όπως λένε οι Εγγλέζοι, «do-able»! Αυτό από μόνο του θα βοηθήσει, γιατί το να κυνηγάμε deadlines που ξέρουμε από πριν ότι δεν θα τα πιάσουμε είναι απλά άτοπο. Ούτε είναι φρόνιμο να φτάσουμε στα χρονοδιαγράμματα π.χ. του 2030 και να αναγκάσουμε μεγάλο ποσοστό του παγκόσμιου στόλου να αποσυρθεί ως non-compliant.
Οι απαιτήσεις για το περιβάλλον δημιουργούν ένα κοκτέιλ που περιλαμβάνει πολλούς αστάθμητους παράγοντες. Η χρηματοδότηση και η ασφάλιση των πλοίων καθώς επίσης και η διατήρηση των εμπορικών αξιών τους, πόσο εφικτή είναι σε ένα πλαίσιο τόσο απαιτητικό, τόσο από πλευράς υλοποίησης όσο και από πλευράς χρονοδιαγράμματος περιβαλλοντικών κανονισμών;
Έχετε απόλυτο δίκιο ότι οι περιβαλλοντικές απαιτήσεις και κανονισμοί στη ναυτιλιακή βιομηχανία παρουσιάζουν ένα περίπλοκο και με πολλές προκλήσεις τοπίο. Η βιομηχανία μας βρίσκεται υπό αυξανόμενη πίεση για να μειώσει τις περιβαλλοντικές επιπτώσεις της, συμπεριλαμβανομένων των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου, της ρύπανσης του αέρα και των υδάτων και άλλων ανησυχιών για τη βιωσιμότητα. Αυτές οι απαιτήσεις μπορούν πράγματι να εισαγάγουν ένα μείγμα αβεβαιοτήτων και προκλήσεων, ιδίως όσον αφορά τη χρηματοδότηση, την ασφάλιση και τη διατήρηση των εμπορικών αξιών των πλοίων. Ας αναλύσουμε τη σκοπιμότητα αυτών των πτυχών:
Χρηματοδότηση: Η χρηματοδότηση πλοίων αποτελεί σημαντική επένδυση και οι εξελισσόμενοι περιβαλλοντικοί κανονισμοί μπορούν να επηρεάσουν την οικονομική σκοπιμότητα νέων κατασκευών και μετασκευών. Η τήρηση αυστηρότερων περιβαλλοντικών προτύπων μπορεί να απαιτήσει την υιοθέτηση νέων τεχνολογιών, εναλλακτικών καυσίμων ή ενεργειακά αποδοτικότερων σχεδίων, τα οποία μπορούν να έχουν υψηλότερο αρχικό κόστος. Η σκοπιμότητα της χρηματοδότησης πλοίων στο πλαίσιο αυτό μπορεί να εξαρτάται από παράγοντες όπως η διαθεσιμότητα χρηματοδότησης, η πρόσβαση σε πράσινους μηχανισμούς χρηματοδότησης, τα πιθανά κυβερνητικά κίνητρα και η ικανότητα των πλοιοκτητών να επιδείξουν μακροπρόθεσμη εξοικονόμηση κόστους από τη βελτίωση των περιβαλλοντικών επιδόσεων.
Ασφάλιση: Οι περιβαλλοντικοί κανονισμοί μπορούν να επηρεάσουν την ασφαλιστική κάλυψη και τα ασφάλιστρα για τα πλοία. Οι πιθανοί κίνδυνοι που σχετίζονται με αποτυχίες συμμόρφωσης, ατυχήματα ή περιβαλλοντικά συμβάντα μπορούν να επηρεάσουν την προθυμία των ασφαλιστών να παρέχουν κάλυψη και το κόστος που σχετίζεται με αυτήν. Οι πλοιοκτήτες θα πρέπει να αποδείξουν τη δέσμευσή τους να τηρούν τους περιβαλλοντικούς κανονισμούς και να εφαρμόζουν μέτρα μετριασμού του κινδύνου για τη διατήρηση εύλογων όρων ασφάλισης. Αυτό θα μπορούσε να περιλαμβάνει επενδύσεις στην εκπαίδευση των πληρωμάτων, στα μέτρα ασφαλείας και στα σχέδια αντιμετώπισης της ρύπανσης.
Διατήρηση των εμπορικών αξιών: Η εμπορική αξία των πλοίων μπορεί να επηρεαστεί από διάφορους παράγοντες, συμπεριλαμβανομένης της ζήτησης της αγοράς, της ηλικίας των πλοίων, των τεχνολογικών εξελίξεων και της κανονιστικής συμμόρφωσης. Οι αυστηρότεροι περιβαλλοντικοί κανονισμοί θα μπορούσαν να οδηγήσουν σε ένα σενάριο όπου τα παλαιότερα, λιγότερο αποδοτικά πλοία αντιμετωπίζουν μειωμένη ζήτηση και χαμηλότερες αξίες μεταπώλησης, ενώ τα νεότερα, πιο φιλικά προς το περιβάλλον πλοία γίνονται πιο ελκυστικά για τους πελάτες και τους επενδυτές. Η διατήρηση των εμπορικών αξιών θα εξαρτηθεί από την ικανότητα των πλοιοκτητών να προσαρμοστούν στη μεταβαλλόμενη δυναμική της αγοράς είτε μετασκευάζοντας πλοία ώστε να πληρούν νέα πρότυπα είτε επενδύοντας σε σύγχρονα, φιλικά προς το περιβάλλον σκάφη. Γενικά πλοία με καλή βαθμολογία (GHG Rating, CII, etc) θα έχουν καλύτερη αντιμετώπιση από τους ναυλωτές και έτσι ένα τέτοιο πλοίο θα έχει και καλύτερη εικόνα, και περισσότερους πιθανούς «μνηστήρες»/αγοραστές σε περίπτωση αγοραπωλησίας.
Χρονοδιάγραμμα Περιβαλλοντικών Κανονισμών: Το χρονοδιάγραμμα για την εφαρμογή των περιβαλλοντικών κανονισμών μπορεί πράγματι να δημιουργήσει προκλήσεις. Οι κανονιστικές αλλαγές ενδέχεται να απαιτούν από τους πλοιοκτήτες να προβούν σε προσαρμογές εντός συγκεκριμένων χρονικών πλαισίων και η μη συμμόρφωση θα μπορούσε να οδηγήσει σε κυρώσεις ή περιορισμούς στις δραστηριότητες των πλοίων. Είναι ζωτικής σημασίας για τη βιομηχανία να έχει σαφή κατανόηση του ρυθμιστικού χρονοδιαγράμματος, επιτρέποντας στους πλοιοκτήτες, τους χρηματοδότες, τους ασφαλιστές και άλλους ενδιαφερόμενους να σχεδιάζουν και να λαμβάνουν τεκμηριωμένες αποφάσεις.
Αν και έχουμε ανοίξει ένα τεράστιο θέμα, συνοπτικά, η σκοπιμότητα της χρηματοδότησης, της ασφάλισης και της διατήρησης των εμπορικών αξιών στη ναυτιλιακή βιομηχανία εν μέσω αυστηρών περιβαλλοντικών κανονισμών εξαρτάται από έναν συνδυασμό παραγόντων, συμπεριλαμβανομένης της διαθεσιμότητας χρηματοδότησης, των τεχνολογικών εξελίξεων, της ζήτησης της αγοράς, της κανονιστικής σαφήνειας και της ικανότητας προσαρμογής της βιομηχανίας. Οι πλοιοκτήτες, οι χρηματοδότες, οι ασφαλιστές και οι ρυθμιστικές αρχές θα πρέπει να συνεργαστούν για να αντιμετωπίσουν αυτές τις προκλήσεις και οι καινοτόμες λύσεις, η συνεργασία και ο μακροπρόθεσμος σχεδιασμός θα είναι το κλειδί για την επίτευξη περιβαλλοντικής βιωσιμότητας, διασφαλίζοντας παράλληλα την οικονομική βιωσιμότητα του κλάδου.
Ποιες είναι οι προοπτικές για την ναυτιλία ξηρού φορτίου; Πόσο την έχουν επηρεάσει οι νέοι κανονισμοί; Υπάρχουν ακόμα ευκαιρίες παρά το σφιχτό πλαίσιο το νομοθετικό;
Λαμβάνοντας υπόψη ότι περίπου το 50% της αγορά τους ξηρού φορτίου ουσιαστικά προέρχεται από την Κίνα (είτε μιλάμε για εισαγωγές είτε για εξαγωγές) είναι κατανοητό πως οι προοπτικές της συγκεκριμένης αγοράς είναι άρρηκτα συνδεδεμένες με το πως πηγαίνει η οικονομία της συγκεκριμένης χώρας. Οι νέοι κανονισμοί που αφορούν τους ρύπους σίγουρα θα επηρεάσουν την αγορά και κυρίως την προσφορά πλοίων καθώς πλοία που δεν πληρούν τις προϋποθέσεις δεν θα μπορούν να βρουν φορτία ή να κάνουν ταξίδι. Όμως αυτό αργά ή γρήγορα είναι κάτι που θα ισορροπήσει. Παρόλο το τρομερά ευμετάβλητο περιβάλλον που υπάρχει, οι ευκαιρίες υπήρχαν και θα υπάρχουν πάντα αλλά δεν είναι κάτι που μπορεί να προβλεφθεί αλλά μελετώντας και αναλύοντας τις εκάστοτε συνθήκες και γεγονότα να τις αναγνωρίζουμε και να τις αξιοποιούμε.
Με στοιχεία μέχρι τέλος Αυγούστου 2023, ο συνολικός στόλος των Bulkers αποτελείται από 13.450 πλοία, ενώ το βιβλίο παραγγελιών είναι 1.077 πλοία, που ισοδυναμεί με αναλογία βιβλίου παραγγελιών προς στόλο 8%. Ο τρέχων στόλος αυξήθηκε κατά 3,5% σε ετήσια βάση, ενώ κατά την ίδια περίοδο το βιβλίο παραγγελιών αυξήθηκε κατά 25%, ωθώντας την αναλογία Orderbook προς στόλο από to 6.2% που ήταν πέρσι, σε 8% τώρα. Ακόμα και το orderbook to fleet ratio στο 8% είναι χαμηλό, και με το σκεπτικό ότι υπάρχουν έργα υποδομής τόσο σε ΗΠΑ όσο και σε Κίνα που έχουν εγκριθεί αλλά δεν έχουν ακόμα εκταμιευθεί και εκτελεστεί, και η μελλοντική ανοικοδόμηση της Ουκρανίας, είναι έργα που θα μπορούσαν να θεωρηθούν ως τα θετικά για την αγορά του ξηρού φορτίου, για ανάγκη σημαντικών φορτίων πρώτων υλών.
Πως διαμορφώνονται οι αγορές δεξαμενοπλοίων μετά από μία σχεδόν παρατεταμένη περίοδο χαμηλών κερδών; Πως βλέπετε το μέλλον του κλάδου;
Η αγορά των δεξαμενόπλοιων μετά από μία εκτίναξη των ναύλων τους πρώτους μήνες της Ρωσικής εισβολής έχει διορθώσει αρκετά. Παρόλη όμως αυτή την διόρθωση, η συντριπτική πλειοψηφία των ναύλων βρίσκονται ακόμα σε υγιή επίπεδα διατηρώντας την αγορά κερδοφόρα. Η Ρωσική εισβολή και οι κυρώσεις που ακολούθησαν οδήγησαν σε τεράστιες αλλαγές στην αγορά δεξαμενόπλοιων, δημιουργώντας νέα δρομολόγια, αυξάνοντας τα τονομίλια και κατά συνέπεια αυξάνοντας την ζήτηση για πλοία, ενώ παράλληλα η προσφορά πλοίων στην αγορά μειωνόταν. Η νέα πραγματικότητα που δημιουργήθηκε δεν είναι κάτι που θα αλλάξει άμεσα ακόμα κι αν άμεσα λυθεί το ουκρανικό ζήτημα. Αυτό μαζί με το ότι μέχρι τις αρχές του 2025 δεν προβλέπεται κάποια μεγάλη αύξηση του διαθέσιμου στόλου δημιουργεί μια συγκρατημένη αισιοδοξία για την αγορά. Επίσης
Είναι περισσότερο από προφανές ότι οι σταθερά υγιείς τιμές των δεξαμενόπλοιων μαζί με το χαμηλό βιβλίο παραγγελιών, έχουν προκαλέσει ενδιαφέρον για περισσότερα νεότευκτα δεξαμενόπλοια. Ο συνολικός στόλος δεξαμενόπλοιων και το συνολικό βιβλίο παραγγελιών δεξαμενόπλοιων έχουν αυξηθεί σημαντικά σε ετήσια βάση, με το πρώτο να ανέρχεται τώρα σε 7.535 πλοία (αύξηση 2,6% σε ετήσια βάση), ενώ το συνολικό βιβλίο παραγγελιών δεξαμενόπλοιων ανέρχεται σήμερα σε 480 πλοία (αύξηση 42% σε ετήσια βάση). Για να καταλάβουμε πόσο ελκυστική είναι η αγορά των δεξαμενοπλοίων, μόνο μέσα στο 2023, έχουν γίνει παραγγελίες για 232 πλοία.
Θεωρείτε ότι η επιβάρυνση που δέχεται η ναυτιλία σε νομοθετικό πλαίσιο και στη συνέχεια σε οικονομικό επίπεδο είναι αποτέλεσμα του όγκου εργασιών της ή των οικονομικών κερδών του κλάδου;
Η οποιαδήποτε επιβάρυνση της ναυτιλίας σε νομοθετικό πλαίσιο δεν έχει να κάνει με την ναυτιλία ώς κλάδο αλλά με τις γενικότερες πολιτικές παγκοσμίως. Πολιτικές μείωσης των ρύπων, περιορισμού της περιβαλλοντικής επιβάρυνσης αλλά και επένδυσης σε νέες τεχνολογίες έχουν απασχολήσει όλους τους τομείς είτε σε ξηρά είτε σε αέρα. Η προστασία του περιβάλλοντος, η κυκλική οικονομία και η βιωσιμότητα αποτελούν πλέον τα βασικά στοιχεία της οικονομικής ζωής και δραστηριότητας και η ναυτιλία δεν θα μπορούσε να αποτελέσει εξαίρεση. Τώρα όσον αφορά την επιβάρυνση σε οικονομικό επίπεδο, είναι απολύτως λογικό αν αντιληφθούμε πως η ναυτιλία σαν χώρος είναι ξεκάθαρα εντάσεως κεφαλαίου (capital intensive). Το βασικό στοιχείο της ναυτιλίας, το πλοίο, είναι κάτι που κοστίζει εκατομμύρια άρα είναι προφανές πως οποιαδήποτε αλλαγή που επηρεάζει τον τρόπο λειτουργίας ενός πλοίου θα έχει και αρκετά μεγάλο κόστος.
Πώς βλέπετε συνολικά αν εξελίσσεται ο κλάδος σας στο κοντινό μέλλον; Υπάρχει κάτι που θα μπορούσε να διαφοροποιήσει κάποιες εταιρείες και να προσδώσει προστιθέμενη αξία;
Οι τεχνολογικές εξελίξεις σίγουρα δεν θα αφήσουν ανεπηρέαστο κανέναν κλάδο στην οικονομική ζωή, συνεπώς ούτε και τον δικό μας. Υπήρχε και υπάρχει μία θεωρία ότι οι ναυλομεσίτες απειλούνται από τις αναπτυσσόμενες πλατφόρμες και τους αλγόριθμους. Όμως ο ναυλομεσίτης είναι αυτός που έχει τη γνώση και την αίσθηση της αγοράς αλλά και τις διαπροσωπικές σχέσεις με τον πελάτη και αυτό δεν αλλάζει. Κανείς «απρόσωπος» προξενητής δεν μπορεί να τον αντικαταστήσει. Δεν μπορείς να βάλεις την προσαρμοστικότητα ενός ναυλομεσίτη στους αλγόριθμους. Ο ναυλομεσίτης προστατεύει από κακοτοπιές τους πελάτες του και μπορεί να «απορροφήσει» τα κτυπήματα για εκείνους, να δώσει λύσεις και να προτείνει συμβιβασμούς κάτι που δεν μπορεί να κάνει ένας άψυχος υπολογιστής, και αυτή η ικανότητα σε συνδυασμό με την απαιτούμενη σοβαρότητα είναι που δίνει την προστιθέμενη αξία στον μεσίτη.
Η τεχνητή νοημοσύνη, το γρήγορο ίντερνετ, οι τεράστιες βάσεις δεδομένων είναι μόνο μερικές από τις τεχνολογικές εξελίξεις που αργά ή γρήγορα υιοθετούνται και από τον δικό μας κλάδο και αξιοποιούνται όλο και περισσότερο για την βελτίωση των παρεχόμενων υπηρεσιών. Όμως δεν πρέπει ποτέ να ξεχνάμε ότι το βασικότερο asset στον κλάδο είναι ο ανθρώπινος παράγοντας. Η εξέλιξη και η ποιότητα των ανθρώπων που συνεργάζεσαι και δουλεύεις μαζί – και παράλληλα ξέρουν να χρησιμοποιήσουν τις νέες τεχνολογίες ώστε να πάρουν το βέλτιστο αποτέλεσμα – είναι αυτό που στο τέλος της ημέρα θα κάνει τη διαφορά και θα προσδώσει προστιθέμενη αξία. Ακριβώς σε αυτό στηρίζεται και η εταιρεία μας, η οποία επενδύει πρώτα στον άνθρωπο, στον εργαζόμενο και μετά σε όλα τα άλλα. Εν κατακλείδι εμείς επενδύουμε πολύ περισσότερο στο HI (Human Intelligence) και αρκετά λιγότερο στο ΑΙ (Artificial Intelligence).
