Η κλιμάκωση της Ουκρανικής/Ρωσικής κρίσης ανέδειξε τις προκλήσεις που αντιμετωπίζουν οι ναυτιλιακές εταιρείες λόγω των αυξανόμενων γεωπολιτικών κινδύνων.
Η Μαύρη Θάλασσα αποτελεί το σημείο κλειδί για την διέλευση αγροτικών προϊόντων, μετάλλων και ενέργειας και αναμένεται ότι η στρατιωτική δράση θα παρεμποδίσει τις εφοδιαστικές αλυσίδες και την λειτουργία τους.
Οι ΗΠΑ, ΕΕ, Ηνωμένο Βασίλειο, Ιαπωνία και Καναδάς επέβαλαν μια σειρά οικονομικών κυρώσεων εναντίον της Ρωσίας. Οι κυρώσεις, επί του παρόντος, στόχευσαν διαφορετικούς τομείς, πλήττοντας συγκεκριμένα χρηματοπιστωτικά ιδρύματα, εταιρείες, αρκετούς εύπορους Ρώσους υπηκόους και εμπορεύματα.
Οι ναυτιλιακές εταιρείες, συνεπώς, χρειάζεται να προβούν σε προσεκτική ανασκόπηση των ισχυουσών συμβατικών υποχρεώσεων τους που απορρέουν από ναυλοσύμφωνα, συμβάσεις προμηθειών και αντιπροσωπεύσεων (συμπεριλαμβανομένων των συμβάσεων επανδρώσεων πληρωμάτων) και να θέσουν σε ισχύ διαδικασίες ελέγχου αναφορικά με εντολές πληρωμών, που ενδεχομένως αφορούν η εμπλέκουν Ρωσικές τράπεζες (άμεσα η έμμεσα) η άλλους χρηματοπιστωτικούς οργανισμούς, Ρωσικών συμφερόντων.
Οι πιθανές ζημιογόνες επιπτώσεις που ενδέχεται να αντιμετωπίσουν οι ναυτιλιακές εταιρείες, κυμαίνονται από οικονομικές κυρώσεις εναντίον της εταιρείας και των διευθυντών της, τη δέσμευση των περιουσιακών τους στοιχείων και τραπεζικών εμβασμάτων, μέχρι και την συντηρητική κατάσχεση η δέσμευση των πλοίων και του φορτίου τους. Οι Γαλλικές Αρχές κατάσχεσαν το με Ρωσική σημαία φορτηγό πλοίο "Baltic Leader” με το σκεπτικό ότι το πλοίο «ενδεχομένως σχετίζεται με Ρωσικά συμφέροντα που υπόκεινται σε κυρώσεις», σύμφωνα με τις επιβληθείσες στη Ρωσία κυρώσεις από τις ΗΠΑ. Η κρίση είχε σαν αποτέλεσμα την διακοπή της εμπορικής ναυσιπλοΐας στους Ουκρανικούς λιμένες, αν και μερικοί λιμένες στη Ρωσική Μαύρη Θάλασσα παραμένουν ανοικτοί.
Υπάρχουν ορισμένοι όροι στα ναυλοσύμφωνα που χρήζουν προσεκτικής εξέτασης, όπως πχ. οι όροι για τις περιοχές εμπορίου και τις χώρες που υπόκεινται σε κυρώσεις. Η εμπορία μεταξύ των λιμένων, όχι μόνο των χωρών που έχουν εμπλακεί στις εχθροπραξίες, αλλά και στην περιοχή της Μαύρης Θάλασσας, μπορεί να αποτελέσει μια πρόκληση τις προσεχείς ημέρες.
Τα περισσότερα ναυλοσύμφωνα περιλαμβάνουν όρους κυρώσεων. Η BIMCO εξέδωσε το 2020 Όρους Κυρώσεων για χρονοναυλοσύμφωνα και ναυλοσύμφωνα ταξιδίου, τα οποία ορίζουν, στην περίπτωση των χρονοναυλώσεων, ρητό δικαίωμα καταγγελίας, αλλά και στην περίπτωση των ναυλοσυμφώνων ταξιδίου, δικαιώματα ακύρωσης.
Επίσης προσοχή χρειάζεται να δοθεί στους όρους για Ασφαλή Αγκυροβόλια/Ασφαλείς Λιμένες. Ένας λιμένας πρέπει να είναι και φυσικά και πολιτικά ασφαλής. «Ένας λιμένας δεν θα είναι ασφαλής εκτός και αν την δεδομένη χρονική περίοδο, μπορεί το συγκεκριμένο πλοίο να τον προσεγγίσει, να τον χρησιμοποιήσει και να επιστρέψει από αυτόν χωρίς, εκτός κάποιου έκτακτου περιστατικού, να εκτεθεί σε κίνδυνο που δεν μπορεί να αποτραπεί με καλή ναυσιπλοΐα και ναυτοσύνη». Υπόθεση The Eastern City [1958]. Προς το παρόν έχει αναφερθεί ότι δυο πλοία κτυπήθηκαν από πυρά κοντά στους Ουκρανικούς λιμένες.
Όροι Ανωτέρας Βίας. Τα συνηθισμένα περιστατικά Ανωτέρας Βίας περιλαμβάνουν κινδύνους πολέμου αλλά θα εξαρτηθεί από το λεκτικό του αντιστοίχου όρου περί Ανωτέρας Βίας.
Όροι Κινδύνου Πολέμου. Τα περισσότερα ναυλοσύμφωνα περιλαμβάνουν όρους Κινδύνου Πολέμου, είτε σε τυπική μορφή είτε σαν ειδικούς όρους, όπου το πλοίο δεν θα υποχρεούται να προσεγγίζει η να απαιτείται να συνεχίσει την ναυσιπλοΐα η να διέλθει από οποιονδήποτε λιμένα, τοποθεσία, περιοχή ή ζώνη….όπου εμφαίνετε ότι το πλοίο, φορτίο, πλήρωμα ή οποιαδήποτε άλλα πρόσωπα που επιβαίνουν στο πλοίο….μπορεί να εκτεθεί σε Κινδύνους Πολέμου, ανεξάρτητα αν αυτός ο κίνδυνος υπήρχε κατά τον χρόνο υπογραφής αυτού του ναυλοσύμφωνου ή επήλθε αργότερα (BIMCO CONWARTIME and VOYWAR War Risks Clauses).
Οι ναυτιλιακές εταιρείες πρέπει να ζητούν νομική συμβουλή και αρωγή από τα P&I Clubs τους.
Η ‘Έκθεση περί Αναδυομένων Κινδύνων’, που δημοσιεύθηκε από τους Lloyd’s τον Σεπτέμβριο του 2021 και εκπονήθηκε από την συνεργασία τoy διεθνούς ασφαλιστικού οργανισμού των Lloyd’s με το Κέντρο Σπουδών περί Κινδύνων του Cambridge,με τίτλο “Shifting powers-Meeting the challenges of the geopolitical landscape”, αναγνωρίζει ότι μόνο κατά την τελευταία δεκαετία, το τοπίο του γεωπολιτικού κινδύνου έχει παρουσιάσει κάποιο είδος παραδειγματικής αλλαγής. Το Δυτικό-κυρίαρχο, Αμερικανοκίνητο, φιλελεύθερα δημοσιονομικό καθεστώς που καθόρισε τον πολιτικό κόσμο και την οικονομική ανάπτυξη για περισσότερο από το ήμισυ του 20ου αιώνα, δεν αποτελεί πλέον ένα ρεαλιστικό βαρόμετρο για τον ρόλο που θα παίξουν στην παγκόσμια σκηνή τα μελλοντικά γεγονότα - πόλεμοι, ταραχές, εκλογές, συνθήκες - Ποιος μπορεί να αμφιβάλλει για αυτό, με τα γεγονότα των τελευταίων ημερών που λαμβάνουν χώρα στην Ουκρανία; Η εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία έχει συγκλονίσει και έχει αφήσει άφωνο τον κόσμο. Η έκθεση περαιτέρω αναφέρει ότι βραχυπρόθεσμα, οι γεωπολιτικοί κίνδυνοι θα καταστούν πιο ιδιότυποι και απρόβλεπτοι, με δημιουργία αυξανομένων εντάσεων που θα αποσταθεροποιήσουν τις κοινωνίες και θα διαχέονται στις διεθνείς επιχειρήσεις και αγορές. Οι γεωπολιτικοί κίνδυνοι μπορούν ταχύτατα να δημιουργήσουν κατάρρευση και να επηρεάσουν αρνητικά την οικονομική κατάσταση μιας ναυτιλιακής εταιρείας.
Η εξερεύνηση της ασφαλιστικής αγοράς για προϊόντα που θα ελαχιστοποιούσαν τους οικονομικούς κινδύνους που σχετίζονται με την γεωπολιτική αβεβαιότητα, μπορεί να διαχειρισθεί προληπτικά αυτούς και να διαφυλάξει τα μελλοντικά έσοδα της εταιρείας. Τέτοια προϊόντα παρέχονται και διατίθενται στην αγορά τα τελευταία τριάντα χρόνια από την Marasco Marine Ltd, ως Cash Flow Earnings Insurance (CFEI), εξ-ασφαλίζοντας το μέλλον ενός Πλοιοκτήτη/Διαχειριστή Πλοίου, ιδιαίτερα σε χρονικές περιόδους που απαιτείται περισσότερο.
*Η κυρία Μαίρη Ποθητού είναι έμπειρη σύμβουλος διαχείρισης ναυτιλιακών απαιτήσεων ζημιών, εκπαιδεύτρια της ακαδημίας του DNV και HMC / ICS στην Ελλάδα, επικεφαλής της Paralegal Maritime Services και πολύτιμο μέλος του Board of Advisors της Marasco Marine Ltd.
*Ο κύριος Αναστάσιος Μαρασλής είναι ο ιδρυτής και πρόεδρος της Marasco Marine Ltd, από το 1991.
