O εφοπλιστής που δεν εκβιαζόταν από τις τράπεζες
Γνώρισα τόν Λουκά Χατζηωάννου, τόν ἐπονομασθέντα ἀργότερα “βασιλιᾶ τῶν τάνκερς”, ἀφοῦ ὁ στόλος τῶν δεξαμενοπλοίων του ξεπέρασε τόν στόλο τῆς Ἀγγλίας, ὃταν εἶχε ἀρχίσει νά ἐπιδίδεται καθαρά στό ἐφοπλιστικό ἐπάγγελμα καί εἶχε ἐγκατασταθεῖ σέ ἓνα μικρό γραφεῖο δύο δωματίων στό μέγαρο ΤΑΝΠΥ τῆς Ἀκτῆς Μιαούλη. Εἶχε ἐγκαταλείψει τίς μαζικές μεταφορές τσιμέντων καί ἂλλων οἰκοδομικῶν ὑλικῶν μέ ναυλωμένα πλοῖα στήν Τζέτα καί περίμενε τήν εὐκαιρία νά ἀγοράσει πλοῖα. Ἂρχισε νά ἒχει ἐπαφές μέ τόν Μιχάλη Περατικό στόν Πειραιᾶ καί μέ τόν Ἀριστ. Ξυλᾶ στό Λονδῖνο.
Τό γραφεῖο του ἦταν πάντα ἀσφυκτικά γεμάτο μέ ξένα ναυτιλιακά περιοδικά καί ἐφημερίδες. Ὁ Λουκάς εἶχε πάντα τό πάθος τῆς ἐνημέρωσης γύρω ἀπό τό κάθε τί πού συμβαίνει στόν κόσμο. Ἦταν ἀνά πᾶσα στιγμή ἐνήμερος γιά τήν παγκόσμια πολιτική καί τήν οἰκονομική κατάσταση, καί εἰδικότερα γιά τίς ναυτιλιακές ἐξελίξεις. Ὃταν τόν γνώρισα, θεώρησα ὃτι ἒπρεπε νά τόν ἀξιοποιήσω δημοσιογραφικά σάν πηγή πληροφοριῶν. Ἒτσι άναπτύχθηκε ὂχι μόνο μιά φιλική, ἀλλά καί οἰκογενειακή σχέση μεταξύ μας. Μέ θεωροῦσε φίλο του καί τόν θεωροῦσα φίλο μου, κρατῶντας πάντα τίς ἀποστάσεις. Αὐτός ἦταν ἐφοπλιστής κι ἐγώ δημοσιογράφος. Τότε τά παιδιά του ἦταν μικρά. Ἡ Κέλια, ὁ Πόλυς (Polyar Shipping) καί ὁ Στέλιος (ὁ δημιουργός τῆς Easy Jet).
Ἡ εὐκαιρία νά ἀναπτυχθεῖ ἐφοπλιστικά τοῦ δόθηκε πολύ γρήγορα. Τό 1958, μετά τό ἂνοιγμα τῆς διώρυγος τοῦ Σουέζ, οἱ τιμές τῶν πλοίων πῆραν τήν κατρακύλα. Ἦταν ἡ στιγμή πού περίμενε ὁ Λουκάς γιά ν᾽ ἀγοράσει τό πρῶτο του πλοῖο. Ἦταν τό λίμπερτυ “Ἐμπάϊρ”. Μετά ἂρχισε ἡ ἀνοδική πορεία. Ἀγόρασε δεύτερο πλοῖο, τό “Πελοπίδας” (τό ὂνομα τοῦ πατέρα του) καί δημιουργήθηκε ἡ “Τρόοδος Σίππιν Κόμπανυ”. Τό 1963 ἀσχολήθηκε μέ τά ἐπιβατηγά πλοῖα, πού συνέδεαν τήν Ἑλλάδα μέ τήν Κύπρο, κάνοντας κρουαζιέρες στήν Ἀνατολική Μεσόγειο μέ προσεγγίσεις στό Ἰσραήλ. Τό πρῶτο ἦταν τό “Κύπρος” καί τό δεύτερο τό “Βένους”. Καλοτάξιδα πλοῖα, ἀλλά δέν ἀπέδιδαν τά λεφτά πού ἢθελε ὁ Λουκάς. Χρειάσθηκε πέντε χρόνια γιά νά τό καταλάβει, ὁπότε καί τά ἐγκατέλειψε. Ὁ ἲδιος ἐγκαταστάθηκε στόν Πειραιᾶ σέ ἰδιόκτητο κτίριο τῆς ΙΙ Μεραρχίας, ἀλλά πήγαινε συχνά καί στό Μονακό, καθώς εἶχε γίνει ἐπίτιμος πρόξενος, καί εἶχε ἐπαφές μέ τόν πρίγκηπα Ρενιέ καί ἒκανε παρέα μέ τόν κ. Μπακάρντι, πού παρασκευάζει τό ὁμώνυμο διεθνές ποτό.
Στό μεταξύ εἶχε στραφεῖ στίς μεταφορές πετρελαίου καί ἀγόραζε τά τάνκερς τό ἓνα μετά τό ἂλλο. Ταυτόχρονα ἂρχισε νά βοηθεῖ τά παιδιά του, πού μεγάλωναν, νά γίνουν ἐφοπλιστές, βάζοντας δίπλα τους ἒμπειρους μάνατζερς, οἱ ὁποῖοι ἀμείβονταν μέ ἀστρονομικά ποσά γιά τήν ἐποχή. Ὁ Λουκάς Χατζηωάννου ἐξειδικεύθηκε στίς ἀγορές καί πωλήσεις δεξαμενοπλοίων καί στήν…παραγωγή χρήματος. Μιλᾶμε γιά πολύ χρῆμα. Εἶχε μεγάλη ἐπιτηδειότητα σ᾽ αὐτό. Αὐτή τήν τεράστια ρευστότητα πού διέθετε δέν τήν κατέθετε ὃλη στίς τράπεζες, ἀλλά τήν κρατοῦσε σέ δικές του κρύπτες. Ἒτσι οὐδέποτε ἐκβιάσθηκε ἀπό τραπεζίτες στίς δύσκολες ἐποχές, γιατί ἐπένδυε πάντα τά μισά του κεφάλαια. Τά ἂλλα μισά τά κρατοῦσε. Μοῦ ἒλεγε ὃτι ἡ νόμιμη ἀξία τοῦ χρήματος (δηλαδή ὁ τόκος) εἶναι 4%. Μεγαλύτερος τόκος εἶναι κλεψιά. Μέ τό ρευστό πού κρατοῦσε, ἀγόραζε σέ περιόδους κρίσης τάνκερς. Ἒλεγε στά παιδιά καί τούς συνεργάτες του: “Νά ξοδεύετε ἓνα καί νά φυλάγετε δύο”. Κι ἀκόμη τούς ἒλεγε:”Δέν πρέπει νά ἒχεις τ᾽ αὐγά σου σ᾽ ἓνα μόνο καλάθι”.
Στίς μεγάλες κρίσεις, ὃπως π.χ. στήν περίοδο 1979-1980, ὁ Λουκάς, ἒχοντας στήν διάθεσή του μετρητό, δέν ἐκβιαζόταν ἀπό τίς τράπεζες. Τό “μετρητό” του καί ἡ ἐξυπνάδα του ξεπερνοῦσε τίς κρίσεις. Μοῦ ἒλεγε πολλές φορές καθώς μέ φιλοξενοῦσε συχνά στήν θαλαμηγό του “Κλέλια”, ὃτι αὐτός θά γίνει μεγαλύτερος ἀπό τόν Ὠνάση. Καί ἒγινε. Δέν εἶχε ὃμως τήν αἲγλη του, μολονότι ἀπέκτησε τόσα πολλά πετρελαιοφόρα, ὣστε ἀποκλήθηκε ἀπό τήν Lloyd’s List “βασιλιάς τῶν τάνκερς”.
Μιά Κυριακή, καθώς γυρνούσαμε ἀπό ἓνα μοναστήρι τῆς Πελοποννήσου (ὁ Λουκάς ἦταν πολύ θρῆσκος), περνῶντας ἒξω ἀπό τά διϋλιστήρια τῆς “Μότορ
Ὂϊλ” στούς Ἁγίους Θεοδώρους, τοῦ ζήτησα νά ἐκτιμήσει τήν περιουσία αὐτή καί μοῦ εἶπε: “Αὐτοί οἱ τενεκέδες δέν ἀξίζουν περισσότερο ἀπό ἓνα μεγάλο τάνκερ>. Καί ἐπικρίνοντας τήν τότε ἀνάμιξη τοῦ Βαρδινογιάννη μέ τήν τράπεζα (Χίος Μπάνκ), εἶπε: “Ἢ θά εἶσαι τραπεζίτης, ἢ θά εἶσαι ἐφοπλιστής”.
Σέ ἓνα “πηγαδάκι” τήν ἡμέρα τῆς γιορτῆς του στό Χαλάνδρι μεταξύ τοῦ Λουκᾶ, τοῦ Μίνωα Κυριακοῦ καί ἐμοῦ, ὁ Μίνως τοῦ εἶπε περήφανα ὃτι ἀπό τόν ΑΝΤ1 κερδίζει πιό πολλά ἀπό τά πετρελαιοφόρα τῆς “Ἀθήνιαν Τάνκερς”. Ἒβγαλα 2 δισ. δραχμές ἀπό τόν σταθμό πέρισυ. Ἐσύ βγάζεις τόσα λεφτά
ἀπό τά πλοῖα σου;” Ὁ Λουκάς, ὃπως πάντα ἀνέκφραστος, τόν κοίταξε πίσω ἀπό τά μυωπικά γυαλιά του καί περιορισθηκε νά δοκιμάσει ἓνα κομμάτι χαλούμι. “Καλά κέρδη” τοῦ εἶπε. Τό μυαλό του ἒτρεχε στίς δικές του μπίζνες, πού ἦταν καθαρά ναυτιλιακές.
Η ΜΕΓΑΛΗ ΚΑΤΑΣΤΡΟΦΗ
Ἀλλά τά πράγματα δέν πᾶνε πάντοτε πρίμα. Ἒγινε καί ἡ στραβή. Ἓνα VLCC του, τό HAVEN, ἐξερράγη μέσα στό λιμάνι τῆς Γένοβας φορτωμένο μέ 232.000 τόννους μαζούτ. Προκλήθηκαν ἀπό τό ἀτύχημα 5 θύματα καί οἰκολογική καταστροφή. Ὁ παγκόσμιος τύπος ἀσχολήθηκε ἐπί μακρόν μέ τό θέμα, καθώς καί ἡ δικαιοσύνη. Ὁ Λουκάς στενοχωρήθηκε γιά τό πλῆγμα ἀξιοπιστίας τῆς ἑταιρίας του στίς παγκόσμιες ἀγορές. Ὃταν τόν ρωτοῦσαν τί σκέπτεται γιά τήν οἰκολογική καταστροφή, ἀπαντοῦσε: “Τό μόνο πού μάθαμε εἶναι πώς οἱ ἀστακοί τῆς περιοχῆς ἒγιναν μεγαλύτεροι”.
Στήν μεγάλη βίλα του στό Λαγονήσι καί στήν θαλαμηγό του φιλοξενήθηκαν πολλές προσωπικότητες τοῦ πολιτικοῦ, καλλιτεχνικοῦ καί πνευματικοῦ κόσμου, ὃλοι σχεδόν οἱ πρόεδρου τῆς Κυπριακῆς Δημοκρατίας καί πολλοί ἐπιχειρηματίες. Ἡ περιουσία του ἒγινε ἀμύθητη. Ἀγόρασε ἀκόμη καί τά παλαιά ἀνάκτορα τῆς Δουκίσης Πλακεντίας. Τά παιδιά του ἐξελίχθηκαν σέ τέτοιο βαθμό ἐπιχειρηματικά, ὣστε ἐξακολουθοῦν νά ἀποτελοῦν ὑπολογίσιμους παράγοντες στήν διεθνῆ ἀγορά. Χιλιάδες ἂνθρωποι ἐργάσθηκαν στίς ἐπιχειρήσεις του, ὃλοι καλά ἀμειβόμενοι, χωρίς καμμία καθυστέρηση πληρωμῆς. Τό πλέγμα τῶν ἑταιριῶν τῆς “Τρόοδος” ἀνά τόν κόσμο δημιούργησε θέσεις ἐργασίας καί πλοῦτο.
Ὁ ἲδιος, ἂν καί συγκεντρωτικός τύπος, ἂφηνε ἀρκετά περιθώρια ἀνεξαρτησίας καί πρωτοβουλίας. Ὡστόσο ὁ Λουκάς κρατοῦσε στίς ἐσωτερικές τσέπες του ἓνα μικρό μπλοκάκι μέ τηλέφωνα, τραπεζικούς λογαριασμούς καί κωδικούς, καί γνώριζε ὃσο μποροῦσε ποιά ἦταν ἡ ἀνά πᾶσα στιγμή οἰκονομική του κατάσταση ἀνά τήν ὑφήλιο. Πάντως δέν ἢξερε ποτέ πόσα ἀκριβῶς χρήματα εἶχε. Ὁ Λουκάς διάβαζε μελέτες, ζύγιζε τά δεδομένα καί ἀποφάσιζε χωρίς καθυστέρηση, χωρίς νά ἐκμυστηρεύεται σέ ἂλλους ἀπό ποῦ καί πόσα θά ἀγόραζε, σέ ποιόν θά πωλοῦσε, ἢ μέ ποιούς ὃρους θά ἒκλεινε μιά συμφωνία. Κρατοῦσε μυστική τήν ἀπόφασή του καί στήν κατάλληλη στιγμή δροῦσε, χωρίς νά τήν δημοσιοποιεῖ σέ κανένα. Λίγοι θαλασσάνθρωποι τῆς Ἀκτῆς Μιαούλη, πού ξεκίνησαν ἀπό ἓνα ταπεινό γραφεῖο, ἒγιναν ἐπιχειρηματίες τῆς ἐμβέλειας τοῦ Λουκᾶ Χατζηωάννου.
Αὐτός γεννήθηκε γιά νά γίνει μεγάλος ἐπιχειρηματίας. Εἶχε τήν ἱκανότητα νά ἐκτιμᾶ ἀμέσως τήν κατάσταση, στάθμιζε τά ὑπέρ καί τά κατά κι ἒπαιρνε εὒστοχες ἀποφάσεις. Τό μυστικό τῆς ἐπιτυχίας του; Ἒμφυτη ἐπιχειρηματική ἱκανότητα, ἀνυποχώρητη πεποίθηση γιά ἐπιτυχία, ἐργατικότητα, διαρκής πληροφόρηση ἐπί παντός τοῦ ἐπιστητοῦ καί πάνω στίς τρέχουσες ἐξελίξεις στόν κόσμο, ἱκανότητα νά ἐπιλέγει ἐξειδικευμένους συνεργάτες, ἐκτίμηση τοῦ χρήματος, ἀποφυγή ἀδικαιολογήτων σπαταλῶν, ἱκανότητα στό νά παίρνει γρήγορες ἀποφάσεις.
Τό καταστάλαγμα τῆς θυμοσοφίας του ἦταν: “Νά ζεῖς ἒτσι πού νά μή σέ ξέρει οὒτε ὁ Θεός”. Δηλαδή συνιστοῦσε νά μήν ἐπιδεικνύεται ὁ ἂνθρωπος. Νά εἶναι ταπεινός.
Τό τέλος τοῦ Λουκᾶ Χατζηωάννου συνέβη σέ μία σουΐτα στό ΥΓΕΙΑ. Ἐπέπρωτο νά τόν δῶ τίς τελευταῖες ἡμέρες του καί νά τοῦ κάνω παρέα γιά λίγες ὧρες. Ἡ φωνή του ἦταν ἀσθενική. Τά μάτια του ὃμως ἂστραφταν ἀπό ἐνδιαφέρον γιά τό κάθε τί. Δέν ἢθελε νά φύγω ἀπό κοντά του (εἶχε πρόβλημα μέ τό κυκλοφορικό τῶν ποδιῶν του). Ὁ ἲδιος καθόταν σέ ἓνα ἀναπηρικό καρότσι κι ἒβλεπε τηλεόραση ὃταν πῆγα. Πάνω στό κρεββάτι του ὑπῆρχε ἓνα χαρτί μέ γραμμένο ἓνα ἀριθμό τηλεφώνου καί τήν φράση: “Σέ περίπτωση ἀνάγκης”. Ἓνας νεαρός παππάς πέρασε βιαστικός, τοῦ ἒδωσε μία εὐχή καί ἒφυγε. Ἀργότερα ἒφυγα κι ἐγώ. Τό τέλος ἒρχεται γιά ὃλους. Ἀκόμη καί γιά τούς βασιλεῖς τῶν τάνκερς.
Ο ΕΠΙΝΕΙΟΣ