Ὁ παμπάλαιος Ὃμηρος, γνώστης τῶν δυσκολιῶν τοῦ ναυτικοῦ ἐπαγγέλματος, εἶχε γράψει ἀπό τά παλιά ἐκεῖνα χρόνια.
“Οὐ γάρ ἐγώ γέ τί φημί κακώτερον ἂλλο θαλάσσης ἂνδρα γέ συγχεῦαι, εἰ καί μάλα καρτερός εἲη” (Γιατί ἐγώ λέω ἂλλο πιό κακό ἀπό τήν θάλασσα δέν ὑπάρχει τόν ἂνδρα νά τσακίζη, ἀκόμη κι ἂν εἶναι πολύ δυνατός). Εἶναι, ὂντως, βαρύ τό ναυτικό ἐπάγγελμα, τουλάχιστον στά παλαιότερα χρόνια, ὃταν πολλές φορές καπετάνιος ἦταν ὁ ἲδιος ὁ πλοιοκτήτης. Τό κλείσιμο καί τό ἂνοιγμα τῶν “κουβουσιῶν” (τά χοντρά ξύλα μέ τά ὁποῖα ἒκλειναν τά στόμια τῶν ἀμπαριῶν), ἡ στοιβασία τοῦ φορτίου, ἡ πηδαλιουχία κάτω ἀπό δυσμενεῖς καιρικές συνθῆκες, τό ἀποπνικτικό μηχανοστάσιο μέ τήν ζέστη καί τίς ἀναθυμιάσεις, τά παλαμάρια πού βρεμένα ἦσαν ἀσήκωτα καί πού ἂν ξεχνιόσουν καί πατοῦσες μέσα στήν κουλούρα τους πάνω στό μαϊνάρισμα γιά τό δέσιμο τοῦ πλοίου στήν δέστρα σοῦ ἒκοβε τό πόδι σάν ἀγγούρι, τό φτωχό σιτηρέσιο ἦσαν μερικές ἀπό τίς δυσκολίες πού ἒκαναν τό ναυτικό ἐπάγγελμα ἐξαιρετικά βαρύ καί ἀνθυγιεινό θά ἒλεγα.
Ὃμως ἀπό τότε κύλησε πολύ νερό στό αὐλάκι χάρη στήν τεχνολογία, ἂν καί ὑπάρχουν ἀκόμη ζῶντες ἀρκετοί παλιοί ἐφοπλιστές, πού τώρα συνδιευθύνουν μέ τούς γόνους τους τεράστιους στόλους συγχρόνων πλοίων, οἱ ὁποῖοι ἒζησαν τίς καταστάσεις αὐτές σάν πλοίαρχοι τῶν πλοίων τους, ἀλλά σήμερα ἀδυνατοῦν νά καταλάβουν τίς τεράστιες δυνατότητες πού προσφέρει στά πλοῖα παντός τύπου καί μεγέθους ἡ σύγχρονη τεχνολογία. Γι᾽ αὐτό τόν λόγο ἒχουν προσλάβει εἰδικούς, πού ἒχουν ἐπανδρώσει τά γραφεῖα τους στήν Ἑλλάδα καί τό ἐξωτερικό, οἰκονομολόγους, μάνατζερ, ξεφτέρια τῆς πληροφορικῆς, τῶν ἀσφαλειῶν, τῆς διεθνοῦς νομολογίας πού διέπει τήν ναυτιλία, εἰδικούς στίς ναυλώσεις, στίς ναυπηγήσεις καί στίς ἀγορές πλοίων καί γενικά ἂτομα ἡ δουλειά τῶν ὁποίων ἀποτελοῦσε κάποτε one man job. Ὃμως τί γίνεται μέ τούς ναυτικούς; Πόσο κατάλληλοι εἶναι γιά νά ἀντιληφθοῦν τίς εὐκολίες πού προσφέρει στήν ποντοπόρο ναυτιλία καί γενικά στήν ναυσιπλοΐα ἡ νέα τεχνολογία; Καί πόσο ἱκανοί εἶναι νά ἐφαρμόσουν τά “καινά δαιμόνια” τῆς τεχνολογίας; Ἐξακολουθεῖ ἂραγε καί σήμερα τό ναυτικό ἐπάγγελμα νά εἶναι σκληρό, βαρύ καί ἀνθυγιεινό;
Ἒχουν ἂραγε προβλήματα οἱ σύγχρονοι ναυτικοί; Καί ποιά μπορεῖ νά εἶναι αὐτά; Θά τό δοῦμε στήν συνέχεια. Τό βέβαιο εἶναι ὃτι τό περιβάλλον τῆς παγκόσμιας ναυτιλίας μεταβάλλεται ἐκτενῶς. Μόνο ὃσοι ἀφουγκράζονται και προσαρμόζονται στίς ἐξελίξεις τῆς σύγχρονης οἰκονομίας, τῆς γεωπολιτικῆς καί τῆς τεχνολογίας, θά μπορέσουν νά ἐπιβιώσουν μέσα σ᾽ αὐτό τό ἀπαιτητικό περιβάλλον. Ἀμφισβητοῦνται ἀκόμη καί οἱ παραδοσιακές ἀρχές πάνω στίς ὁποῖες στηρίχθηκε τό μεγάλωμα τῆς ναυτιλίας τῶν Ἑλλήνων. Ἀκούσθηκε σέ πρόσφατο συνέδριο ἀπό νεοφώτιστους τῆς διαχείρισης πλοίων ἀπό τήν ξηρά, ἀπαραίτητα πιά παρακολουθήματα τοῦ ἐφοπλιστῆ, ὃτι ἀκόμη καί ἡ ἐποχή ὃπου οἱ νόμοι τῆς προσφορᾶς καί τῆς ζήτησης πού καθόριζαν ὁλοκληρωτικά τήν ἀγορά, ἒχουν παρέλθει πρό πολλοῦ. Οἱ παλιοί πετυχημένοι ἐφοπλιστές, πού κατόρθωσαν νά κατακτήσουν τήν Νέα Ὑόρκη ξεκινῶντας σάν καραβοκύρηδες ἀπό τά μικρά νησιά τους στό Αἰγαίο, ἒλεγαν ὃτι ἂν στήν ἀγορά ὑπάρχουν 100 φορτία καί 99 πλοῖα, τότε ἡ ναυλαγορά πάει καλά καί τά κέρδη εἶναι ἐξασφαλισμένα. Ἂν ὑπάρχουν 100 φορτία καί 101 πλοῖα, τότε ἡ ναυλαγορά χειροτερεύει.
Μ᾽ αὐτά καί μ᾽ αὐτά ἒκανα τά κουμάντα τους καί ποτέ δέν ἒπεσαν ἒξω. Τώρα ἐκεῖνο πού μετράει εἶναι τό geopolitics πού χαράσσει τόν νέο χάρτη οἰκονομικοῦ ἐνδιαφέροντος στήν Κίνα, τήν Ρωσία καί τήν Ἀμερική. Νέο λεξιλόγιο μπαίνει στήν διαχείριση τῶν πλοίων. Πρέπει ὁ ἐφοπλιστής, παλιός ἢ νέος, νά ἒχει σύγχρονα ἐργαλεῖα διαχείρισης προσωπικοῦ, ὃπως ἡ “βελτιστοποίηση” τῆς μεθοδολογίας καταμερισμοῦ τῶν πληρωμάτων καί ὁ εὒστοχος συσχετισμός τῶν ρόλων καί τῶν δεξιοτήτων τῶν πληρωμάτων, διότι ἒτσι αὐξάνεται ἡ παραγωγικότητα καί ἡ ἀξιοκρατική ἀνάδειξη τῶν καλλιτέρων ἀνθρωπίνων πόρων. Καί βέβαια, κανένα πλοῖο δέν μπορεῖ νά κινηθεῖ μόνο μέ τεχνητή νοημοσύνη. Πρέπει ὁ ναυτικός καί ὁ ναυτίλος νά ἒχουν πάντα τά μάτια τους δεκατέσσερα. Στόχος λοιπόν τοῦ νέου τύπου διαχειριστῶν πλοίων εἶναι οἱ ναυτικοί, τό κόστος τῶν ὁποίων εἶναι τό μεγαλύτερο γιά ἒνα πλοῖο ὃπως καί οἱ ἲδιοι παραδέχονται.
Καί τί προτείνουν; Τά ἲδια τά πληρώματα πρέπει νά υἱοθετήσουν τίς κατάλληλες γνώσεις καί δεξιότητες, ὣστε νά μποροῦν νά διαχειρισθοῦν τόσο τόν ὂγκο ὃσο καί τήν ποιότητα τῶν νέων πληροφοριῶν. Σκέψου αὐτό νά συμβεῖ κάτω ἀπό 10 μποφόρ καί κύματα 10 μέτρων, μαζί μέ πυρκαϊά ἢ χωρίς, μέ κράκ ἢ μέ ἐπικίνδυνη κλίση λόγω μετατόπισης τοῦ φορτίου. Σέ τί θά τοῦ χρησιμεύσει τότε ἡ ἠλεκτρονική πλοήγηση; Ἂχ! Παππού μας Ὃμηρε! Ἡ μοίρα τοῦ ναυτικοῦ, μέ ἢ χωρίς τεχνολογία, ἐξακολουθεῖ καί θά ἐξακολουθεῖ νά εἶναι πλουτοφόρο γιά τόν ἐφοπλιστή, ἀλλά ἡ θάλασσα παραμένει τό χειρότερο κακό. Διότι αὐτή τσακίζει τόν ἂνδρα, ἀκόμη κι ἂν εἶναι πολύ δυνατός. Ἀφοῦ καί ἡ νέα τεχνολογία δέν τόν βοηθεῖ νά ξεπεράσει τίς ἐπαγγελματικές καί ψυχολογικές δυσκολίες πού ἀντιμετωπίζει. Ἀς μήν ἐκλησσόμαστε λοιπόν πού οἱ νέοι μας δέν ἐπανδρώνουν ὃπως θά ἒπρεπε τήν μεγάλη ἐμπορική μας ναυτιλία, παρά τούς ὑψηλούς μισθούς, πού φαντάζουν ὑψηλότεροι μπροστά στήν ἀνεργία πού πλήττει τήν χώρα, σέ μοναδικά ὑψηλό ποσοστό ἀπό ὃλες τίς ἀνεπτυγμένες χῶρες τοῦ κόσμου.
Δημοσιογράφος, Μέλος της ΕΣΗΕΑ, Βραβείο Ιδρ. Μπότση