Η πανδημία αλλάζει έστω και προσωρινά τον τρόπο της επικοινωνίας μας. Προσαρμοζόμενοι στην νέα πραγματικότητα δημιουργήσαμε την ιδεά του NAFSLIVE μίας ζωντανής διαδικτυακής συνέντευξης. Ακολουθεί η συνέντευξη με την ∆έσποινα Παναγιώτου Θεοδοσίου, CEO Tototheo Maritime και πρόεδρο της WISTA International.
Η ∆έσποινα Παναγιώτου Θεοδοσίου, μεταξύ άλλων, είναι μέλος του ∆ιοικητικού Συμβουλίου του Κυπριακού Ναυτιλιακού Επιμελητηρίου, έχει συμπεριληφθεί στις 100 προσωπικότητες με τη μεγαλύτερη επιρροή στην παγκόσμια ναυτιλία από τη διεθνή ναυτιλιακή έκδοση Lloyd’s List και έχει συμπεριληφθεί στη λίστα με τις δέκα γυναίκες με τη μεγαλύτερη επιρροή στη ναυτιλία διεθνώς. Το 2019, η ∆έσποινα Παναγιώτου Θεοδοσίου βραβεύτηκε ως ∆ιεθνής Προσωπικότητα της Χρονιάς, στη 16η τελετή απονομής των Lloyd’s List Greek Shipping Awards, στη Αθήνα.
ΝΑΥΣ: Βλέπουμε πολύ συχνά φωτογραφίες που φτάνουν στα γραφεία μας από δελτία τύπου διαφόρων εταιρειών να παρουσιάζονται μεγάλες εταιρικές ομάδες υψηλόβαθμων στελεχών, εμφανίζοντας την απογοητευτική εικόνα των δύο ή τριών γυναικών ανάμεσα σε 30 ή 40 άντρες. Γιατί συμβαίνει κάτι τέτοιο;
∆.Π.Θ: Είναι πραγματικά απογοητευτικό και είναι ένας από τους λόγους που υπάρχουμε ως WISTA. Αυτό βέβαια δε συμβαίνει μόνο στην ναυτιλία. Τα τελευταία χρόνια έχει υπάρξει μία πολύ μεγάλη προσπάθεια από διάφορες κυβερνήσεις και από μεγάλους διεθνείς οργανισμούς και στις χώρες μας (σημ. Ελλάδα και Κύπρο) για να ξεπεράσουμε αυτό το θέμα και να προχωρήσουμε μπροστά. Παραδείγματος χάριν, κάποιες εταιρείες, ανάλογα με τη νομοθεσία της χώρας στην οποία βρίσκονται, λειτουργούν με τις ποσοστώσεις. Προσωπικά, δε συμφωνώ με τη ποσόστωση - η άποψη μου είναι ότι για να δουλέψει σωστά η ποσόστωση, πρέπει όλοι οι άλλοι παράγοντες να λειτουργούν τέλεια, κάτι που δεν συμβαίνει πάντα. Μέσα από την WISTA περνάμε το μήνυμα ότι οι γυναίκες βρίσκονται σε διευθυντικές θέσεις γιατί τους αξίζει, γιατί έχουν φτάσει εκεί με το σπαθί τους και όχι γιατί βρίσκονται εκεί λόγω κάποιας νομοθεσίας. Τα πράγματα αλλάζουν κι εμείς έχουμε πολλά ακόμα να κάνουμε. Το θετικό είναι ότι η κοινωνία πλέον ζητάει την ποικιλομορφία και καταδικάζει τον αποκλεισμό ομάδων του πληθυσμού από τις διάφορες θέσεις, οπότε βλέπουμε μπροστά.
ΝΑΥΣ: Είναι γνωστό ότι διαδραματίζετε καθοριστικό ρόλο στο να τεθούν στο επίκεντρο του ενδιαφέροντος η τεχνολογική πρόοδος, η εξέλιξη του επιχειρηματικού μοντέλου, αλλά και ή ποικιλομορφία στο χώρο εργασίας, Πόσο ζωτικής σημασίας είναι τα θέματα αυτά για τη διαμόρφωση μιας βιώσιμης ναυτιλιακής βιομηχανίας με γνώμονα πάντα τον ρόλο της γυναίκας στην Ναυτιλία;
∆.Π.Θ: Η ποικιλομορφία, η ανάπτυξη και η τεχνολογική πρόοδος αποτελούν πυλώνες εξέλιξης που συναντούμε σε όλους τους τομείς και στην κοινωνία γενικότερα. Η διαφορά θα έλεγα, είναι ότι σήμερα η ναυτιλία είναι πιο συνυφασμένη από ποτέ με την κοινωνία και βέβαια δεν μιλάω για τη ναυτιλία στην Ελλάδα, γιατί η θάλασσα και η ναυτιλία είναι στο DNA των Ελλήνων, αλλά για τη παγκόσμια ναυτιλία. Συνεπώς σε γενικές γραμμές τα ζητήματα που επηρεάζουν την κοινωνία, επηρεάζουν και την βιομηχανία της ναυτιλίας με πολλούς και διάφορους τρόπους, είτε με άμεσες επιπτώσεις στο εμπόριο (ένα παράδειγμα αποτελεί η πανδημία), είτε μέσω των κοινωνικών πιέσεων στην αγορά.
Βλέπουμε συνεχώς ένα αυξανόμενο ενδιαφέρον για θέματα βιωσιμότητας το οποίο πιστεύω θα παραμείνει αμείωτο όχι μόνο επειδή το θέλουν οι άνθρωποι, αλλά επειδή η βιωσιμότητα πλέον συμπεριλαμβάνεται ως κριτήριο (ή ακόμα και ως νομοθεσία) σε όλο και ένα μεγαλύτερο φάσμα εφαρμογών. Τα χρηματοπιστωτικά ιδρύματα για παράδειγμα βλέπουν ευνοϊκότερα συμφωνίες χρηματοδότησης που εμπεριέχουν το στοιχείο της βιωσιμότητας, γιατί θεωρητικά έτσι μειώνεται το αντιληπτό ρίσκο.
Η ναυτιλία ωθείται σε ένα δρόμο βιωσιμότητας από τρεις βασικές δυνάμεις:
Από τη μία πλευρά οι πελάτες μας (και οι επενδυτές τους) το απαιτούν, δεύτερον οι άμεσοι επενδυτές στη ναυτιλία το αναζητούν, και τρίτον οι νέοι που εντάσσονται σε αυτόν τον κλάδο και που με ευκολία χρησιμοποιούν τις επικοινωνιακές δεξιότητες τους και τις δυνατότητες που τους παρέχει η τεχνολογία για να ξεκαθαρίσουν τι θέλουν. Μεταξύ αυτών είναι και το ζήτημα της ποικιλομορφίας που για πολλούς νέους ανθρώπους αποτελεί πλέον δεδομένο.
Η ναυτιλία ίσως έχει ακόμα δρόμο να καλύψει όσον αφορά το θέμα αυτό αλλά ειλικρινά πιστεύω ότι είμαστε σε θέση να καλύψουμε την όποια διαφορά αρκετά γρήγορα. Όλο και περισσότερες εταιρείες αντιλαμβάνονται την σημασία της ποικιλομορφίας και σε έναν τομέα τόσο ανταγωνιστικό, δεν μπορείς να αποκλείεις ανθρώπους με ταλέντο και γνώσεις. Επίσης όλο και περισσότερες εταιρείες υιοθετούν στρατηγικές εταιρικής κοινωνικής ευθύνης που είναι κάτι περισσότερο από απλές κινήσεις marketing. Είναι καλοσχεδιασμένες επιχειρησιακές στρατηγικές που αποσκοπούν στο να καθησυχάσουν τους επενδυτές και άλλους ενδιαφερόμενους. Βλέπουμε και διάφορες κινήσεις από διεθνείς οργανισμούς, και αυτές οι προσπάθειες αποφέρουν καρπούς.
ΝΑΥΣ: Σύμφωνα με με μία δήλωση σας “Μέσα στα επόμενα χρόνια θα πρέπει να συνεχίσουμε να ενθαρρύνουμε, να υποστηρίζουμε και να δημιουργούμε ευκαιρίες. Ο στόχος μας παραμένει η δημιουργία ίσων ευκαιριών στη ναυτιλία για όλους”. Ποια είναι τα εμπόδια που συναντάτε στην προσπάθεια σας να πετύχετε τον στόχο σας;
∆.Π.Θ: Όπως έχω δηλώσει πολλές φορές τα τελευταία χρόνια, η ναυτιλία είναι ένας τομέας με μακρά παράδοση και ενώ η παράδοση αυτή είναι ευπρόσδεκτη και επιθυμητή, αν δεν είμαστε προσεκτικοί μπορεί να μετατραπεί σε εμπόδιο για την ανάπτυξη και την εξέλιξη μας.
Πριν από την πανδημία βλέπαμε ένα αυξανόμενο κύμα ευκαιριών για τις γυναίκες και την ποικιλομορφία γενικότερα στην ναυτιλιακή βιομηχανία. Είχαμε προγράμματα και θέσεις που προέκυψαν μέσα από μία προσπάθεια εξισορρόπησης των πραγμάτων. Ελπίζω όταν οι περιορισμοί χαλαρώσουν να μπορέσουμε να συνεχίσουμε αυτές τις προσπάθειες. Βέβαια τώρα έχουμε μεγαλύτερα εμπόδια και μεγαλύτερα προβλήματα στις οικονομίες μας και πολύς κόσμος υποφέρει λόγω της κατάστασης. Αλλά αν μιλάμε συγκεκριμένα για το πόσο η πανδημία θα επηρεάσει τις προσπάθειες μας για την ποικιλομορφία, ένας από τους φόβους μου είναι ότι αυτές οι προσπάθειες για ενίσχυση των εθνικών οικονομιών θα μετριάσουν ή και θα εμποδίσουν αυτό που συνέβαινε πριν.
Τον περασμένο μήνα ο γενικός γραμματέας του ΟΗΕ είχε τονίσει ότι όσα καταφέραμε να επιτύχουμε στο θέμα της ισότητας των φύλων και των δικαιωμάτων των γυναικών, κινδυνεύουν να ανατραπούν λόγω της πανδημίας. Πρέπει πλέον να βρούμε λύσεις για ανάκαμψη που να είναι κατάλληλες για την κοινωνία μας γενικά και να διατηρήσουμε την δέσμευση για ποικιλομορφία και βιωσιμότητα στον τομέα μας αλλά και σε όλους τους τομείς. Σε μία τόσο δύσκολη συγκυρία για τις κυβερνήσεις παγκοσμίως, πιστεύω ότι η ποικιλομορφία και η συμπερίληψη όλων στην οικονομική ζωή θα μας βοηθήσει να ανακάμψουμε. Έχουμε ευθύνη όλοι.
ΝΑΥΣ: Στις αρχές του έτους η WISTA International και ο IMO υπόγραψαν ένα μνημόνιο συνεργασίας. Τι ακριβώς προβλέπει αυτό το μνημόνιο σχετικά με την προώθηση της ισότητας των φύλων και την ενδυνάμωση των γυναικών στον ναυτιλιακό στίβο; Ποιές πιστεύετε ότι πρέπει να είναι οι ενέργειες του σήμερα που θα οδηγήσουν στη ναυτιλία του 2025; Αυτό άλλωστε δεν είναι και το θέμα του μεγάλου event της WISTA International στο Αμβούργο το ερχόμενο Σεπτέμβριο;
∆.Π.Θ: Η συνεργασία μας με τον IMO ξεκίνησε πριν περίπου δύο χρόνια. Επειδή το θέμα του ΙΜΟ για το 2019 είχε να κάνει με τις γυναίκες, είχαμε μία πολύ καλή συνεργασία την οποία αποφασίσαμε να συνεχίσουμε με την υπογραφή αυτού του μνημονίου. Το μνημόνιο αυτό δείχνει πόση σημασία δίνει ο IMO και τα άλλα όργανα του ΟΗΕ στην προώθηση της ποικιλομορφίας.
Με την υπογραφή αυτού του μνημονίου συνεργασίας δίνεται ένα σαφές μήνυμα ότι τα ζητήματα της ποικιλομορφίας και της βιωσιμότητας είναι διαχρονικά και δεν θεωρούνται απλά ένα κομμάτι της επικαιρότητας. Μεταξύ διαφόρων πραγμάτων που έχουμε συμφωνήσει, είναι μία διεθνής μελέτη για καταμέτρηση των γυναικών στη ναυτιλία, καθώς και σε ποιους τομείς της ναυτιλίας βρίσκονται, η δημιουργία μιας πλατφόρμας με γυναίκες επαγγελματίες για να βοηθήσουμε τους διοργανωτές συνεδρίων που πάντα μας λένε ότι δυσκολεύονται να βρουν γυναίκες ομιλήτριες, η συμπερίληψη της WISTA στους στρατηγικούς εταίρους του ΙΜΟ για το πρόγραμμα “GloFouling Partnerships”, και γενικότερα η από κοινού προώθηση της συνεργασίας στον τομέα της ναυτιλίας για την ισότητα των φύλων και την πολυμορφία.
Όσον αφορά τις ενέργειες που θα βοηθήσουν και θα οδηγήσουν την ναυτιλία στο ορόσημο του 2025 - πρέπει να βεβαιωθούμε ότι έχουμε μερικούς μεσοπρόθεσμους στόχους που είναι εφικτοί. Η οικοδόμηση ενός ναυτιλιακού μέλλοντος προϋποθέτει αλλαγή στάσης και δημιουργία ευκαιριών. Το θέμα του συνεδρίου είχε αποφασιστεί πριν μπει η πανδημία στη ζωή μας. Βλέπουμε όλο και περισσότερες εταιρείες και οργανισμούς να εφαρμόζουν νέες τεχνολογίες και να χρησιμοποιούν πλατφόρμες που παρέχουν υπηρεσίες εξ αποστάσεως και η ταχύτατη ανταπόκριση μας στην πανδημία έχει αποτελέσει ένα τεστ για τις λύσεις αυτές. Νομίζω ότι πλέον όλοι αναγνωρίζουμε ότι σε περιόδους κρίσης σαν κι αυτή που διανύουμε, η τεχνολογία θα αποτελέσει βασικό παράγοντα στην ανάκαμψη του παγκόσμιου εμπορίου. Με τις νέες τεχνολογίες δεν εκμηδενίζεται ο ρόλος του ανθρώπινου παράγοντα αλλά αντιθέτως ενισχύεται και ενδυναμώνεται με νέες ικανότητες και γνώσεις. Νομίζω ότι η κατάσταση που ζούμε το έχει αποδείξει αυτό περίτρανα.
ΝΑΥΣ: Πόσες χώρες έχουν σήμερα ενταχθεί στο παγκόσμιο δίκτυο της WISTA; Πότε αναμένετε να πληρωθεί ο χάρτης με τις χώρες που θα είναι πλέον ενεργά μέλη της WISTA; Πόσο μακρύς είναι ο δρόμος προς ένα διαφορετικό εργασιακό περιβάλλον;
∆.Π.Θ: Είμαι πολύ χαρούμενη που πλέον έχουμε φτάσει να αριθμούμε 51 Εθνικές WISTA και πέραν των 3800 μελών παγκοσμίως. Μόλις πρόσφατα ανακοινώσαμε την δημιουργία της WISTA Αγκόλα και πριν δύο μήνες την WISTA Ρουμανίας. Αυτές είναι οι δύο χώρες που έχουνε μπει τελευταία στον οργανισμό μας. Καλύπτουμε όλες τις ηπείρους και οι προσπάθειες μας για επέκταση συνεχίζονται. Στην Ευρώπη έχουμε 17 χώρες με Εθνική Ένωση WISTA. Η Αφρική και η Ασία είναι δύο περιοχές που θα θέλαμε να έχουμε μεγαλύτερη δραστηριότητα. Αυτό που βλέπουμε είναι ότι αναγνωρίζεται ο σκοπός και οι στόχοι της WISTA με την δημιουργία Εθνικών ενώσεων σε όλο τον κόσμο συμβάλλοντας στην προώθηση του μηνύματος μας σχετικά με τα αποτελέσματα της διαφορετικότητας στο χώρο της εργασίας αλλά και στην κοινωνία γενικότερα.
Όσον αφορά το διαφορετικό εργασιακό περιβάλλον αυτό δεν μπορεί να επιτευχθεί αποκλειστικά από την WISTA και ούτε μόνο μέσα από την ναυτιλία. ∆υστυχώς ενώ εξακολουθεί να υπάρχει φτώχεια στις αναπτυσσόμενες χώρες και τα κοινωνικά ταμπού παραμένουν, οι γυναίκες δεν μπορούν να αξιοποιήσουν πλήρως τις δυνατότητές τους και εδώ θα παραθέσω ξανά το σχόλιο του γενικού γραμματέα του ΟΗΕ ότι πρέπει να διασφαλίσουμε πως η ισότητα και η διαφορετικότητα θα παραμείνουν στην ημερήσια διάταξη όσο οι κυβερνήσεις προσπαθούν να ανταποκριθούν στην πανδημία. Αυτό που μπορούμε να κάνουμε μέσω της WISTA είναι να καταστήσουμε σαφές ότι σε μία διεθνή βιομηχανία όπως η ναυτιλία και το εμπόριο υπάρχουν εξαιρετικές ευκαιρίες για όλους και ως τομέας έχουμε τη δυνατότητα να ηγηθούμε αυτής της προσπάθειας.
ΝΑΥΣ: Τι ποσοστό αντιπροσωπεύουν σήμερα οι γυναίκες που εργάζονται στη ναυτιλία σε παγκόσμιο επίπεδο; Αν δεν κάνω λάθος η συντριπτική πλειοψηφία των γυναικών ναυτικών εργάζονται στη βιομηχανία κρουαζιέρας, ακόμη και πλοίαρχους γυναίκες βλέπουμε σε αυτόν το κλάδο.
∆.Π.Θ: ∆εν έχουμε τα ακριβή ποσοστά διότι οι αριθμοί που έχουμε στη διάθεσή μας είναι αρκετά παλιοί. Όπως είπα, συνεργαζόμαστε με τον IMO σε μία έρευνα για τον αριθμό των γυναικών που εργάζονται στη ξηρά. Όσον αφορά στις γυναίκες ναυτικούς, σύμφωνα το Man Power Report που είχε κάνει η BIMCO με το ICS, ο αριθμός που είχανε βρει τότε (2015) αντιστοιχούσε στο 2% των ναυτικών. Το International Chamber of Shipping έκανε πρόσφατα μία άλλη έρευνα αλλά λόγω της πανδημίας δεν έχουν ανακοινώσει τα αποτελέσματα – ξέρουμε όμως ότι το ποσοστό που έχουνε βρει είναι λίγο μεγαλύτερο και επίσης γνωρίζουμε ότι προς το τέλος του χρόνου θα δημοσιευθεί το καινούργιο Man Power Report όπου θα εμπεριέχονται και τα ποσοστά των γυναικών ναυτικών οπότε θα έχουμε επικαιροποιημένα στοιχεία. Ένα μεγάλο μερίδιο των γυναικών ναυτικών εργάζονται σε κρουαζιερόπλοια. Έχουμε όμως όλο και περισσότερες γυναίκες αξιωματικούς και πλοιάρχους και στο Εμπορικό ναυτικό. Και ευτυχώς έχουμε τέτοια παραδείγματα και στην Ελλάδα και την Κύπρο. Πρέπει να ενθαρρύνουμε περισσότερες γυναίκες και περισσότερους νέους ανθρώπους γενικότερα να πάνε στη θάλασσα. Ίσως τώρα να φαίνεται κάτι αρκετά δύσκολο καθώς οι ναυτικοί περνάνε δύσκολες καταστάσεις εν μέσω πανδημίας, αλλά πιστεύω ότι τώρα είναι η στιγμή που παρά τις δυσκολίες, πρέπει να τους αγκαλιάσουμε ακόμα περισσότερο.
ΝΑΥΣ: Πως αντιμετωπίζεται ο ρόλος της γυναίκας από το αντίθετο φύλο τόσο στην ξηρά όσο και στη θάλασσα; Πως μπορεί μία γυναίκα να συγκεράσει τη θάλασσα με τη μητρότητα;
∆.Π.Θ: Σε γενικές γραμμές νομίζω ότι η νεότερη γενιά δέχεται τις αλλαγές που φέρνει η ποικιλομορφία χωρίς ιδιαίτερες αντιστάσεις. Αν δούμε λίγο τις σκανδιναβικές χώρες τέσσερις από τις πέντε χώρες έχουν αυτή τη στιγμή γυναίκες πρωθυπουργούς και το σημαντικότερο είναι ότι το φύλο δεν είναι πια θέμα συζήτησης. Εκεί θα θέλαμε να φτάσουμε κι εμείς. Να βρίσκουμε τον άνθρωπο που είναι κατάλληλος για την οποιαδήποτε δουλειά και να μην ξεκινάμε σκεφτόμενοι αν είναι άντρας ή γυναίκα. Η πραγματική και ουσιαστική ποικιλομορφία δεν αποτελεί θέμα μόνο των αντρών ή μόνο των γυναικών. Αφορά, βασικά ανθρώπινα δικαιώματα. Να μην σου στερούνται δηλαδή ευκαιρίες εργασίας λόγω του φύλου, της εθνικότητας, της θρησκείας ή για οποιονδήποτε άλλο λόγο, ο οποίος δεν σχετίζεται με τις ικανότητες ή τις γνώσεις σου. Σχετικά με το αν μία γυναίκα μπορεί να συνδυάσει καριέρα στη θάλασσα με τη μητρότητα θα έλεγα πως ναι, υπάρχουν δυσκολίες, αλλά δε σημαίνει ότι δεν μπορεί να επιτευχθεί. Υπάρχουν αρκετές γυναίκες που είναι ναυτικοί, και παράλληλα είναι μητέρες. Σε μεγάλη κλίμακα πιστεύω ότι πρέπει να υπάρξει μία συστημική αλλαγή, ιδιαίτερα καθώς τα περισσότερα πληρώματα προέρχονται από χώρες που έχουν κοινωνικούς κανόνες και οικογενειακές δομές που παραμένουν παραδοσιακά πατριαρχικές.
Χρειαζόμαστε ισότητα στο σύνολο του χώρου της εργασίας και στην κοινωνία όπου οι δύο σύντροφοι που φροντίζουν μία οικογένεια να μπορούν να μοιράζονται τις γονικές ευθύνες. Υπάρχουν χώρες όπου οι γυναίκες μπορούν να επιστρέψουν στην εργασία τους λίγο μετά τον τοκετό και μπορούν να εξισορροπήσουν την ζωή και την εργασία όταν τα παιδιά είναι πολύ μικρά.
Είναι σαφές ότι το να είσαι στη θάλασσα για πολλούς μήνες κάθε φορά αποτελεί πρόκληση για την οικογενειακή ζωή, αλλά η πρόκληση αυτή ισχύει εξίσου και για έναν πατέρα στη θάλασσα. Ο πατέρας μου ήταν καπετάνιος και όταν γεννήθηκα αποφάσισε λόγω αυτών των δυσκολιών εξισορρόπησης της οικογενειακής ζωής με την καριέρα στη θάλασσα να συνεχίσει την καριέρα του στην ναυτιλία από την ξηρά. Μόλις αναγνωρίσουμε ότι οι άνδρες και οι γυναίκες έχουν τα ίδια δικαιώματα και τις ίδιες υποχρεώσεις σε ό,τι αφορά την φροντίδα της οικογένειας τότε πιστεύω θα αρχίσουμε να βλέπουμε διαφορετικά αυτές τις ερωτήσεις και να βρίσκουμε τις κατάλληλες απαντήσεις.